80000 кіламетраў пад вадой
Шрифт:
Мы спудзілі некалькі зграек цікавых рыбак з атрада аднапёрых, не маючых іншага плаўніка, акрамя хваставога. Я заўважыў тут паласатых змеягаловаў даўжынёй амаль у метр, з жаўтавата-шэрай спіной і такім-жа брухам; яны адзначаліся ад змеягаловаў кітайскіх вялікім памерам і больш светлай афарбоўкай. Далей нам сустрэлася афарбаваная ў яркія колеры рыбка-парус, спінны плаўнік якой нагадвае каўнерык. Гэта спажыўная рыбка; высушаная і замарынаваная, яна лічыцца дэлікатэсам у мясцовага насельніцтва. Нарэшце я звярнуў увагу на належачую да сямейства карангавых рыб стаўрыду, цела якой пакрыта вельмі дробнай лускай; зверху стаўрыда блакітна-шэрага колеру, знізу — срабрыстага. Даўжыня яе не перавышае трыццаці сантыметраў.
Між тым усходзіўшае сонца ўсё ярчэй і ярчэй асвятляла ваду. Характар дна патроху змяняўся. Дробны, шчыльна зляжалы пясок перайшоў нібы ў шасейную дарогу, замошчаную круглымі зломкамі скал, паросшых дываном з зоафітаў і малюскаў.
Сярод прадстаўнікоў гэтых аддзелаў я ўбачыў плацэн з няроўнымі тонкімі створкамі ракавіны, належачых да сямейства вустрычных, якія водзяцца толькі ў Чырвоным моры і Індыйскім акіяне; памеранцавых люцын з круглай ракавінай; некалькі персідскіх пурніц, якія дастаўлялі «Наўтылусу» добрую фарбу; анацын — спажыўных ракавін, што прадаюцца на індастанскіх базарах, і, нарэшце, акулін, чароўныя веяры якіх прадстаўляюць, мусіць, самае прыгожае відовішча акіянскай фауны.
Сярод гэтых жывёлін-раслін сноўдалі легіёны членістаногіх, у прыватнасці многакаленчатых, з круглаватым целам, якое канчаецца з аднаго боку хабатком, а з другога — брушком з сямю парамі ног; палеастракоў — амаль вымершую разнавіднасць, пазбаўленую перадротавых канцовасцей; гіганцкіх крабаў, якіх назіраў і Чарльз Дарвін; прырода дала ім велічэзную сілу: яны ўзбіраюцца на прыбярэжныя дрэвы зрываюць з іх какосы, якія разбіваюцца пры падзенні, а тады расчыняюць іх сваімі магутнымі клюшнямі. Тут, у гэтых ярка асветленых водах, крабы перасоўваліся з дзіўнай рухавасцю, у процілегласць малабарскім, якія ледзь-ледзь паўзуць паміж скал.
Каля сямі гадзін раніцы мы, нарэшце, дабраліся да перлавай мяліны, дзе параскіданы мільёны ракавін. Гэтыя каштоўныя малюскі прыклейваюцца да скал пры дапамозе вылучаемай імі-ж слізістай вадкасці і больш ужо не рухаюцца, у адрозненне ад спажыўных ракушак, якія не трацяць здольнасці перасоўвацца.
Ракавіна, у якой ствараецца перл, мае амаль аднолькавыя вельмі тоўстыя створкі, шурпатыя звонку. Некаторыя з ракушак мелі зеленаватыя палосы, якія, як праменні, ішлі ва ўсе бакі ад іхняй вярхушкі. Гэта былі маладыя ракушкі. Іншыя, старэйшыя на дзесяць і больш год, былі цмяныя, амаль чорныя, і дасягалі пятнаццаці сантыметраў шырыні.
Капітан Нэма паказаў мне рукою на безліч ракавін, і я зразумеў, што гэтыя пяскі сапраўды невычарпальныя, бо ўраджайнасць прыроды ўсё-такі заўсёды стварае больш, чымся можа разбурыць чалавек. Нэд Лэнд, адданы чалавечаму інстынкту разбурэння, паспяшыў напоўніць сетку, вісеўшую ў яго збоку, лепшымі малюскамі.
Але нам нельга было спыняцца. Трэ’ было не адставаць ад капітана, які ўпэўнена ішоў наперад па вядомых яму дарожках. Мы некалькі разоў траплялі ка такія месцы, што, падняўшы руку над галавою, я даставаў ёю паверхню мора. Але тут-жа дно зноў апускалася. Часта нам прыходзілася абмінаць высокія пірамідальныя скалы. У іхніх шчылінах і расколінах гняздзіліся буйныя ракападобныя. Балансуючы на сваіх высокіх ножках, падобныя на нейкія фантастычныя вайсковыя машыны, яны пільна глядзелі на нас.
Нарэшце мы апынуліся каля ўвахода ў пячору, вырытую ў прыгожай, з капрызнымі абрысамі скале, густа паросшай найлепшымі прадстаўнікамі марской флоры. Спачатку мне здалося, што ў пячоры пануе непранікальная цемра і што сонечныя праменні гаснуць каля ўвахода; аднак, аказалася, што вада, якая запаўняе пячору, свеціцца нейкім празрыстым і невыразным святлом праглынутых сонечных праменняў.
Капітан Нэма зайшоў у пячору. Мы паследвалі за ім.
Неўзабаве мае вочы прызвычаіліся да змроку, панаваўшаму ў пячоры. Я пачаў распазнаваць зводы, капрызна зрэзаныя і падтрымліваемыя натуральнымі пілястрамі з шырокімі гранітнымі падножкамі, падобнымі на цяжкія калоны тасканскай архітэктуры.
Навошта нашаму дзіўнаму правадніку спатрэбілася зацягнуць нас у глыб гэтай падводнай пячоры?
Хутка я даведаўся аб гэтым.
Спусціўшыся па досыць цвёрдаму спаду, мы апынуліся на дне акруглай нізіны. Там капітан Нэма спыніўся і паказаў нам прадмет, які мы яшчэ не заўважылі.
Гэта была трыдакна гіганцкіх размераў, — дыяметрам два метры, — басейн, у якім маглі купацца некалькі дарослых людзей, большая нават, як трыдакна, што стаяла ў салоне «Наўтылуса».
Я падышоў бліжэй да гэтага дзіўнага малюска. Ён прыклеіўся да гранітнай пляцоўкі і рос у адзіноцтве ў спакойных водах гэтай пячоры. Я вызначыў вагу гэтай трыдакны ў трыста кілаграмаў. Такая «вустрыца» павінна мець не менш пятнаццаці кілаграмаў мяса.
Капітан Нэма, відаць, ведаў раней аб існаванні гэтай трыдакны. Ён ужо не ўпершыню наведваў яе, і я падумаў, што ён прывёў нас толькі затым, каб паказаць гэты цуд прыроды. Але я памыляўся. Капітану Нэма самому неабходна было азнаёміцца са становішчам ракавіны.
Гіганцкія створкі ракавіны былі трохі адчыненыя. Капітан прасунуў паміж іх кінжал, каб не даць ім замкнуцца. Потым ён рукою падняў зубчаты бераг мантыі малюска.
Там паміж зборак цела малюска я ўбачыў вольна растучы перл велічынёй у какосавы арэх. Яго правільная сферычная форма, надзвычайная чыстата і надзіва прыгожыя пералівы рабілі з яго каштоўнасць, якой літаральна не было цаны. Ахоплены цікавасцю, я працягнуў руку, каб дакрануцца да яго, зважыць, пацешыцца ім бліжэй. Але капітан Нэма затрымаў маю руку і выцягнуў кінжал са створак, якія зараз-жа зачыніліся.
Я зразумеў намер капітана: пакідаючы гэты перл у адзенні малюска, ён даваў яму магчымасць паціху расці. Кожны год вылучэнні малюска дадавалі яму новы пласт. Адзін толькі капітан Нэма ведаў пячору, дзе спеў гэты дзіўны плод. Ён вырошчваў яго, каб у які-небудзь дзень перанесці ў свой музей. Мажліва, ён сам і выклікаў стварэнне гэтага перла, як робяць гэта кітайцы і індусы, падсунуўшы пад мантыю малюска бусінку альбо металёвы шарык, які патроху абрастае перламутравым пакрыццём. Так ці інакш, але параўноўваючы гэты перл з тымі, аб існаванні якіх я чуў, і з тымі, якія захоўваліся пад вітрынамі ў музеі «Наўтылуса», я ацаніў яго мінімальна ў дзесяць мільёнаў франкаў. Гэта была нават не каштоўнасць, бо не было на свеце жанчыны, вуха якой вытрымала-б цяжар гэтай завушніцы.
Агляд цудоўнай трыдакны скончыўся. Капітан Нэма выйшаў з пячоры, і мы зноў узабраліся па адхону на перлавую мяліну сярод чыстых вод, яшчэ не ўспененых вадалазамі.
Мы ішлі ўраскідку, нібы шпацыравалі па полі. Кожны з нас спыняўся, дзе яму хацелася, далёка адстаючы ад іншых. Я зусім кінуў думаць аб небяспеках гэтай падводнай прагулкі, так хваляваўшых мяне напярэдадні.
Дно ўвесь час падымалася, і, нарэшце, на мелкім месцы, дзе глыбіня не перавышала метра, мая галава высунулася над паверхняй акіяна. Кансель дагнаў мяне і, прыставіўшы шкло сваёй каскі да шкла маёй, перадаў мне вачыма сяброўскае прывітанне. Але гэтае неглыбокае месца цягнулася ўсяго на некалькі дзесяткаў метраў, і мы зноў апусціліся ў сваю стыхію. Мне здаецца, я меў рацыю так называць цяпер акіян.