Беларускiя народныя казкi
Шрифт:
Як яна яму сказала, так усё сталася. Прыняў яго кухар за падкухара, пасьля панастаўляў яму ўсялякіх страваў, каб варыліся, а дурны яму і кажа:
— Дзядзьку, вы сабе або пайдзеце дзе можа, або ляжце, вы стурбаваліся ўжо, а я адзін дам раду.
А кухар з таго надта рады, зьверыў ужо ўсё на дурня, а сам прыйшоў толькі тады, калі пара была даваць да стала ды й знайшоў усё пароблена, як не спадзяваўся.
Па тэй ужо вячэры ці па абедзе, хто яго ведае, як там называць, кліча гаспадар кухара, дае яму гасьцінца
— Гэта той хлапец, што стаў за падкухара, панаварваў такіх смачных страваў.
Гаспадар кажа:
— Клікні мне гэтага падкухара.
Прыходзіць падкухар, а гаспадар:
— Дзе ты, — кажа, — і скуль навучыўся гэтак смачненька варыць?
— У цёмным, — кажа, — лесе, пры дарозе, з-пад братняе рукі, што за дабро ліхам плацяць.
Гаспадар і госьці не зразумелі гэтага, толькі браты, як папера, белыя сталі. Тады дурны кажа:
— Калі не разумееш падкухара дурнога, то глянь і здагадайся на сынох разумных.
— Чаму, — кажа, — так?
— А дзе-ж, — кажа, — пане гаспадару, твой сын трэйці — дурны?
— А Бог яго сьвяты ведае.
Тады дурны бацьку да ног:
— А то-ж я, — кажа, — твой сын найменшы, я славу даказаў, я птаха з-за мора з заклятага двара дастаў. Я, — кажа, — братаў з вастрогу выкупіў — і давай расказваць усю сваю прыгоду, што меў ад тае пары, калі выйшаў з бацькаўскае хаты. Слухаў яго бацька, а пасьля загадаў узяць зялезныя бораны ды й парасьцягваць разумных сынкоў, а з тым дурным мо' і цяпер яшчэ жыве і цешыцца.
Каралевіч, чараўнік і ягоная дачка
У ваднаго караля быў маленькі сын, і хтосьці яму сказаў, што ён зьгіне. Калі хлапец гэты падрос, то адзін раз стаў прасіцца, каб яму дазволілі пайсьці на паляваньне. Кароль доўга яго ня пушчаў, але потым даў яму людзей, войска ды кажа:
— Ну, ідзі, сынку, пазабаўляйся. — А тым людзям загадаў, каб яго пільнавалі.
Хадзілі яны доўгі час па лесе, аж пад вечар убачыў той хлапец вельмі пекную птушку ды й пачаў за ёю ганяцца: ганяўся, ганяўся і заблудзіў. Ходзіць ён, ходзіць, аж узыйшоў на такі мост, што, калі ідзеш у вадзін бок, мост топіцца ў ваду, калі ідзеш у другі, то таксама. Няма яму дзе дзецца. Нарэшце, падыходзіць да яго якійсьці чалавек ды й кажа:
— Я цябе даўно чакаю, хадзі за мною, я цябе вывяду на бераг. — Вывеў яго і кажа:
— Ну, цяпер хадзі за мною, я цябе завяду да хаты.
Завёў яго да свае хаты, загадаў даць піць, есьць і кажа:
— Ляж спаць, а заўтра я табе дам працу: калі ты яе зробіш, то будзе добра, а калі ня зробіш, то будзе табе сьмерць.
Назаўтра яго збудзіў той чалавек, загадаў жонцы даць яму есьці, а затым павёў на працу. Прыйшлі яны да лесу, а там ляжыць агромністы камень, вось той чалавек яму й кажа:
— Як ты зробіш за дзень у гэтым камені дванаццаць
І даў яму малаток ды долата, а сам пайшоў да дому.
Той хлапец падзюбаў, падзюбаў, бачыць, што нічога ня зробіць, сеў ды й плача. Аж прыносіць яму таго чараўніка дачка палудзень і кажа:
— Чаго ты плачаш?
— Ай, — кажа — плачу: казаў мне твой татуля зрабіць дванаццаць пакояў у камені, а я — кажа, — ня дам і жаднае рады.
— Ціха, — кажа, — ня плач, сядзь і еш, я табе дапамагу.
А калі хлапец пасілкаваўся, яна яму кажа:
— Ляж цяпер, сваё гора засьні.
Лёг хлапец і зараз-жа заснуў, а яна клікнула нячыстых духаў; як бачыш зрабілі яны дванаццаць пакояў у камені. Тады яна яго будзіць:
— Устань, — кажа — бо я адыходжу; на табе ключ; калі прыдзе мой татка-чараўнік і запытае цябе, ці добра зрабіў, то скажы: усё добра, толькі адно вакенца крывое, бо калі скажаш, што ўсё добра, то будзе з табою кепска. А ключы ня йначай як яму ў рукі дай, бо калі дзе паложыш, то ён папсуе табе працу.
Пад вечар ідзе той чараўнік да каралевіча і пытае:
— А, што, добра зрабіў?
— Добра, — кажа каралевіч, — толькі адно вакенца ў сенцах крыва стаіць.
Тады чараўнік кажа:
— Ну, хлопча, добры зь цябе майстар, ідзі да хаты.
Ён зноў загадаў даць яму піць, есьць і кажа:
— Заўтра я дам табе шчэ працу, калі ты яе зробіш, то будзе добра, калі-ж не, то сьмерць цябе чакае.
Той пайшоў, лёг і спаў аж да самага сьвету. Назаўтра рана збудзіў яго чараўнік, загадаў даць піць, есьці, павёў да лесу, даў яму шкляную сякеру і кажа:
— Ну, калі ты за дзень зрубіш гэты лес, ацярэбіш яго і ў сажні паскладаеш, то будзе добра, а калі не, то сьмерць цябе чакае.
Чараўнік завярнуўся ды пайшоў дадому, а гэты хлапец секануў у дрэва, сякера высыпалася і няма чым рубаць. Сеў ён і плача. Аж у палудзень прыносіць тая самая есьці і кажа:
— Чаго ты зноў плачаш?
— А як-жа мне ня плакаць, калі мяне твой татуля так націрае, што я цябе мо больш і не пабачу.
А яна яму кажа:
— Э, глупства, не бядуй, еш і ляж адпачыць, я табе дапамагу, але глядзі, каб ты аба мне не забыўся.
Тут-жа ён прырок ёй, што ніколі не забудзе. А пад'еўшы, палажыўся спаць. Яна тымчасам клікнула сваіх памоцнікаў, і ўвачавідкі сажні стаяць. Тады яна кажа:
— Уставай ужо, а калі прыдзе чараўнік і запытае, ці добра зрабіў, то скажы: усё добра, толькі адна хвоя зламалася напалову. А не кажы, што я табе дапамагаю, бо ён цябе будзе пытаць.
Прыходзіць чараўнік і пытае:
— А што, добра зрабіў?
— Добра, толькі адна хвоя зламалася напалову.
— О, — кажа — то ты, мусіць, лепшы майстар за мяне. Але ці не дапамагае табе дачка мая?