Беларускiя народныя казкi
Шрифт:
— Убярыся ты ў кепскае адзеньне, напішы ліст, занясі і палажы пад люстэрка, дзе ён чэшацца, а ўвечары ўбярыся і ідзі. — Яна так і зрабіла.
У вечары раскусіла яна гарэх, дастала сукню, як сонца, апранула на сябе і ідзе. А ён, прачытаўшы ліст, успомніў яе, засмуціўся моцна, выйшаў на вуліцу і стаў пільнаваць. Пастаяў крыху, аж бачыць — ідзе. Пацалаваў яе, перапрасіў і йдуць разам да хаты, а людзі дзівяцца, што гэта за яснасьць такая, аж відна, як удзень. Увайшлі, яна пакланілася бацьком, расказалі, што было і, замест вясельля, зрабілі
На гэты баль і мяне клікалі, казалі, каб я ім паказаў камэдыю, а я ім сказаў, каб мне далі шкляныя боты, з масла капялюш і папяровы сурдут. Музыка то зайграла, я хацеў пайсьці танцаваць, але шкадаваў, каб не пабіліся боты, ськінуў іх і ўцёк, бо хацеў паказаць дома, што гэта за штука. Ішоў, ішоў, аж ноч занялася, лёг каля каменя начаваць. Дождж як пайшоў, чыста сурдут размок, я схапіўся і далей, а тут сонца як прыгрэла, капялюш растапіўся на галаве. Абуў боты шкляныя і іду, аж спаткнуўся на камень, а яны — дзын-дзын і пабіліся. Тады я давай ужо йсьці босы: ішоў, ішоў, прыйшоў на свой пасеў і тутка сеў. Байку вам сказаў, усё роўна як зьвязаў, а тыя ўсё жывуць, мёд віно п'юць, мне затое, што стуль уцёк — не даюць.
Браты-Паляўнічыя
Жылі-былі ў вадной вёсцы стары із старою. Было ў іх тры сыны.
Слаўныя гэта былі хлопцы й добрыя работнікі. Але найбольш за ўсё любілі яны на паляваньне хадзіць.
Ды вось бяда: не шанцавала ім на паляваньні. Бывала, што цэлы дзень па лесе ходзяць, а на вячэру нічога і ня прынясуць.
«Відаць, зьвяліся зьвяры ў нашых лясох, — думаюць браты, — трэба было-б хіба нам куды-небудзь глыбей у пушчу падацца».
Вось аднаго разу пайшлі яны ўсе трое ў лес. Хадзілі, з купіны на купіну пераскаквалі, па балотах і мхох адзін за адным прабіраліся і не заўважылі, як ад дому далёка адыйшлі і з дарогі зьбіліся.
Глядзяць браты — глухі лес кругом, ні дарожкі нідзе, ні сьцяжынкі.
— Пойдзем, браты, куды вочы глядзяць, — кажа старэйшы брат.
І падаліся браты-паляўнічыя проста цераз пушчу…
Доўга яны шлі, і вось прыходзяць, нарэшце, да вялікага каменя. Ідзе ад таго каменя далей у лес сьцяжынка, а на камені напісана:
«Гэта сьцежка вядзе ў Вахрамеева царства. Шмат у тым царстве і зьвяроў і птушак, ды толькі паляўнічыя туды па адным хадзіць павінны».
— Ну, браты, здаецца, нам пашанцавала, — кажа старэйшы брат. — Пайду я першы ў Вахрамеева царства, паспрабую шчасьця. А вы мяне тут чакайце. Калі праз тры дні не вярнуся, — ідзеце мне на дапамогу.
Малодшыя браты згадзіліся. Селі яны пад елкай, агонь расклалі, а старэйшы брат падаўся па вузкай сьцежцы ў лес.
Ідзе ён, а лес кругом гусьцейшым робіцца, усё цямнейшьм. І раптам выбягае на сьцежку вялізны леў.
Схапіў старэйшы брат свой самастрэл, прыцэліўся, а леў і кажа яму:
— Не забівай мяне, паляўнічы! Я дам табе за гэта сваё маладое дзіцянё. Прыйдзе час — яно табе ў бядзе дапаможа.
І выходзіць на сьцежку маленькае львянё. Зьдзівіўся паляўнічы.
— Добра, —
І пайшоў далей, а львянё ўсьлед за ім пабегла. Прайшоў старэйшы брат крыху і бачыць — выходзіць на сьцежку вялікі мядзьведзь.
Прыцэліўся паляўнічы, а мядзьведзь і кажа яму чалавечым голасам:
— Не забівай мяне, чалавеча! Вазьмі лепш з сабою маё дзіцянё. Прыйдзе час — яно табе ў бядзе дапаможа.
І выходзіць з хмызьняку маленькі калматы мядзьведзік.
Згадзіўся паляўнічы й далей пайшоў, а мядзьведзік зь львянём сьледам за ім бягуць.
Прайшоў крыху, а перад ім на сьцежцы вялізны воўк стаіць. Зубы шчэрыць, вочы агеньчыкамі гараць.
«Ну, гэтага то ўжо застрэлю», — думае паляўнічы.
А воўк просіцца ў яго:
— Пашкадуй мяне, паляўнічы! Вазьмі лепш з сабою маё дзіцянё. Яно табе — будзе час — у бядзе дапаможа.
І дае ён паляўнічаму маленькага ваўка.
Ідзе паляўнічы далей, а за ім трое зьверанят бягуць.
Настраляў паляўнічы рознай дзічыны, увечары адпачыць пад хвойкаю сеў. Расклаў агонь, пачаў дзічыну смажыць.
«Павячэраю, — думае, — тады да братоў вярнуся і рэшту дзічыны ім занясу».
Раптам зашумелі дрэвы, захісталі вяршынямі. Сьвіст і грукат па лесе пайшоў.
Глядзіць паляўнічы — ляціць празь лес між дрэў Баба-Яга. Валасы матляюцца, спадніца надзімаецца, сама ў ступе сядзіць, памялом паганяе. Прыляцела й апусьцілася недалёка каля агню.
— Фу! фу! — кажа. — Нешта вельмі-ж тут смажаным мясам пахне.
А паляўнічы адрэзаў кавалак мяса ды й падае ёй.
— На, — кажа, — бабка, зьеш.
— Не, хлопча, — адказвае Баба-Яга. — Я да цябе падыйсьці баюся. Бачыш ты, якія каля цябе страшныя зьвяры сядзяць. Дай ты мне па пяць валаскоў із сваей галавы ды з галоў тваіх зьвяроў, — тады я да цябе бліжэй падыйду.
Засьмяяўся паляўнічы, даў ей пучок валаскоў, а Баба-Яга ўзяла валаскі і дзьмухнула на іх. І ператварыўся раптам старэйшы брат у вялікі асмалены пень, а зьвяры — у пянькі крыху меншыя.
Баба-Яга тымчасам зарагатала, села ў ступу і назад паляцела.
Вось сядзяць малодшыя браты каля агню, чакаюць старэйшага. Тры дні мінаюць — не варочаецца старэйшы брат.
— Трэба да яго на дапамогу йсьці. Відаць, нешта нядобрае зь ім здарылася, — кажуць браты.
І пайшоў сярэдні брат старэйшага шукаць.
І здарылася зь ім усё тое-ж, што і із старэйшым.
Застаўся ля каменя адзін малодшы брат. Тры дні чакаў ён старэйшых. Потым ня вытрымаў — пайшоў іх шукаць.
Ідзе ён па сьцежцы, а дрэвы перад ім гольле апускаюць, дарогу загароджваюць. Шэпча яму лісьце:
— Ня йдзі далей, бяда будзе!
— Не баюся нічога, — адказвае малодшы брат, — відаць, з братамі маімі й запраўды тут бяда здарылася. Хто-ж выратуе іх, калі ня я?
Ідзе малодшы брат па сьцежцы. Адзін за адным яму па дарозе зьвяры трапляюцца, дзяцей сваіх яму аддаюць. А дрэвы шумяць жаласна, галінкі скрыпяць журботна: