Би?иги Аан Дархаммыт
Шрифт:
– Оттоон этэбин ээ-э, кии ср диэн, Сибииргэ атын ханнык да омуктан итинниик баран туруорсубуттара суох ээ, бадааа.
– Ээ, бу Илин Сибииргэ, бука, суох буолуо. Ити аата, бииги былыр судаарыстыбалаахпыт, ньуолбар, дипломатияны, улаалаах, оуруктаах кэпсэтииини сатыыр улахан омуктан трттээхпит туоута буолар.
– Оттоон оннугар тахсар ээ-э.
Дьгр илиитин крэс гыннаран чаытын крбтэ, трд эрэ саардыы ааан эрэрэ.
– Оо, уусуа диэри бириэмэ билигин дааны баар эбит. Дьэ оччоо иккис кинигэбитин кр, атын тугу гыныахпытый?
– Ээ-э,
– Бу кинигээ республика кл экономикалаах буолуутун туруулаыы, АЛРОСА сабыылаах компания хайдах тэриллибитин туунан кэпсэнэр. Онон урут истибит, билэр боппуруоспут буоллаа, – Дьгр кинигэ сорох илиистэрэ хонон лбээй биир чмх угулла сылдьалларын араартаан, страницаларынан крн сааылаата. – Хаарыан чгэй халы кумааыны, килбэчийэн тэн лааа бэрдин кр этэ, куааннык килиэйдээбиттэр, илиистэрэ хонон хаалбыттар дии.
– Оттоон страницалара барыта бааллаар инии. Туох буо-луой, бииэхэ ис хоооно буоллааа, – Сэмэн Ыстапаанабыс кинигэ алдьаммытын улахаа уурбаттык хардарда.
– Дьэ буоллаа, сблээн ылынан иэр буоллахпыт… Манна 1991 сыллаахха Ельциэ ыытыллыбыт телеграмма баар эбит ээ, ааабын дуо?
– Дьээ, истиэххэ эрээ, – оонньоро чрбн тстэ.
р саата суох сыппыт Куодайыысап эмиэ сэргээн, истэрдии бэттэх хайыста. Дьгр, кмэйин оостордуу кхсн этиппэхтээт, Саха сирэ алмааы уонна км ССРС Гохраныгар ыытарын тохтоторун туунан телеграмма ис хооонун добдугураччы аахпытынан барда.
– Ок-сиэ, доор, дьэ хорсуун да быаарыныы эбиит. Барахсан абыраабыта ээ, онтон атын дьээ эстэрдээх этибиит, – Сэмэн Ыстапаанабыс сн эмиэ чыпчырыммахтаан ылла.
Арай Куодайыысап соччо сэээрбэтэхтик тыл ыыгынна:
– Дьиинэн, итинник дьайыы Сэбиэскэй Сойуус Конституциятын куруубайдык кэии буоллаа.
– Бу да кии тылын, дооор, оччолорго Сойууу хаа эрэ хаалбыт, тыын харыыга, тутуу былдьаыы кэмэ буоллаа дии.
– Оннук буолбаккаа, кр-, кини оннугар урукку тойон олорбута буоллаар, Конституцияны тутуспута аатыраан хоргуталыыр этээ.
– Чахчыта буоллаа, крбт да, сэрэйбит да биир. Дьэ л тптр тгээр тббт оройунан куугунуур кутталга киириэ этибит. Севернэй завоз диэммит букатын кэлиэ суоа этэ, оччоо бары таракаан курдук тоордоох этибит.
– Этимэ дааныы, онноооор Приморье, Камчаткаа, Магадаан, бэл кинилэр бэйэлээхтээр, кыс ортото тоон-хатан, тэлэбиисэргэ айдаан бт буолбута дии, – Сэмэн Ыстапаанабыс эдэр дьукааын диэки сиилээбиттии крбхтт. – Таырдьаа кстэнэллэрин умуннуу дуо? Ыксаан тимир суолу туора сытан пуойастары харгыстыыр этилээр дии.
Дьгр, лээннээин санаатын салгыырдыы, кбдьрэ тстэ:
– Дьэ оччолорго этэ дии, бииги сылаас дьиээ олорон, куоталаа-куоталаа, киибитин эн чобуоххаарбытыттан соло булбат кэммит.
– Оттоон тот да мунаах, аас да алдьархайдаах диэн баар дии. Бииги тоттохпутунаа тугу даа хоуруубутугар хоннорбот буолааччыбыт. Оол кэриэтээ, алдьархайга тбэстэхпитинээ, мыык да диэччибиит суо-ох. Оннуук дуо, доор? – Сэмэн Ыстапаанабыс эдэр кии диэки сорунуулаахтык эргилиннэ. – Арбыы, ол суруксуттуулларыын саанаа эн ааты эмиэ ииллэргээ дылы этэ дуу, алааатыым дуу?
– Баар да буоллаына, ону хайаары гынаын? – Куодайыысап с-саа буолан утары мордьойдо.
– Кээс да, доор, оттон чуолкайдааары ыйыттаыым дии-и. Киинии мээнээ хпээт баайыы, сэтэ-сэлээнэ кэлин бэйэээр тннр дииллээр, – Сэмэн Ыстапаанабыс сбэлиирдии унаарытта.
– Харчы бараххан хамнатар буоллаа дии, урукку партократтар ускайдааыннара. Сгн да олорботтор ээ, былаастара сууллубутун кэннэ ньимийэн биэриэ эбиттэр.
– э-э-э, сгн буолаллар ээ-э, уруккуларын курдук кл айбардаары былаас былдьаан Ньукулаайабы самнара сатыыллар буоллааа.
– Диэмэ дааны, чахчы омук дьолугар кэлбит киини сордууллар. Ордук санааын, бэрт былдьаыы диэн баар быыылаах бу орто дойдуга саамай куаан кыдьык.
– ы, «омук дьолугар» ааттаах ээ. Ол лгэр тугу оордо? – Куодайыысап Дьгр ээлээхтик утары крд.
Дьгр абарбыт уоар оронугар олоро тстэ. Киитин супту одуулаан дьиппиэн куолаынан чиник этитэлээтэ:
– Срн, доор, крр-истэри блэнэн сылдьаын дуо? Сэбиэскэй былаас сэттэ уонтан тахса сылын устата ооуллубутунааар уон сыл иигэр элбэи оордо буолбат дуо? рэхтээххин дии, ама олору ааттаталыыр наада буоллаай? Нааалаан да эрэит, дьи баары, кыларыйар кырдьыгы билиммэт диэн тугуй? бгэлэрбит «аыыр ииккэ кулгуйуу» диэн итинниги этэн эрдэхтэрэ.
– Нааалааына диэн онно тугуй? – Куодайыысап, ргэнэн с-саа буолан р хадьыаланан, эмиэ оронугар олоро тсптн бэйэтэ дааны йдмнэ хаалла. – Хата эн нааалаан миигин эн бараары гынны дии!
– Дьукаахпыт, култууралаах эдэр кии, ргэи, крчктээ охсору тргэнэ бэрт эбит! – Дьгр бэркиээн ытыын охсунан ылла. – Тоо тута баайсан бараын, дооор?
– Оттон кулгуйар диэти дии, ол тугу тылай?
– Ок-сиэ, бу да киини кр. Саатар ити с хооонун билбэккин дуу? Аыырын ааан, сиирин сиэн баран махтаналларын умнубут дьону итинник этээччилэр, – Дьгр киитин, сиилээбиттии, супту одуулаан олордо.
Куодайыысап, кии эрэ буоллар син мух-мах баран, саата суох бк тэн олорбохтоото. Онтон эмискэ тура эккирээн, аан хоско сулбу хааман тахсан сонун сиирэ-халты кэтээт, таырдьа тахсан барда.
– Хайаа, доор, кии атахха биллэрдэ дии. э-э-э-э, – аан сабыллар тыаын кытта сэргэ Сэмэн Ыстапаанабыс холкутук клэн эээриттэ.
– Куотан крдн. Тугу дааны дэ истиэхтэрин баарбаттар, кэлтэй кинилэр эрэ холуннарар, хсэр бырааптаах курдук сананаллар.
– Тыы-ый, оттоон урукку систиэмэ срн куоура оол буоллаа дии-и.
– Спк этэин. хсхтэээр, холуннарыахтааар эрэ буолуох, тыыннаах муун ытатыы, саба баттыыр, сс репрессиялаан симэлитэр да кырыгар кыйыттыбыт дьон этэ буоллаа. Ол кинилэр йдбллэригэр сп, нуорма. Оттон бэйэлэригэр биир эмэ хатыылаах тылы утары эттэххинэ, хс аатырар. Дьэ срдээх логика буолбат дуо?