Би?иги Аан Дархаммыт
Шрифт:
– Михаил Ефимович бэлэин туттара кэлэллэр , – диэн нэиилэ ыган тааардым.
Аыйах скндэ иигэр бары дйбт курдук буоллубут, ким да саарбат. Буолумуна, хаан итинник тгэн буолбута баарай? Нэиилэ й ылан, аны «улахан дьону» крср бэлэмнэнэр аакка тстбт.
– Ааа, хаан бокуой булан кэлиээй диэбити дии. Михаил Ефимович оскуолатааы кэмнэрин, чугас доотторун син биир умнубат буоллаа дии. Ол аата, кини билиинэн эрэ олорбот, оо сааын доотторун куруук саныыр эбит. Итинтэн кстр кини улахамсыга суоа, боростуойа, – оолорум рэн чоулуспут харахтарын крммн, оо
р кттэрбэтэхтэрэ, трбт кммнэн ээрдэлии, Саха Республикатын президениттэн бэлэх туттара, секретара киирэн кэлбитэ. Улахан да улахан, олус кэрэ роза сибэкки букеттаах этэ. Кэннигэр биир кии телевизор ктн турара. Секретарь олус исти тылынан ээрдэлээн тыл этэн баран, Михаил Ефимович ыырыыны тутан олус долгуйбутун, рбтн уонна ити кн куоракка баара буоллар, доорун ртн ллэстэ хайаан да кэлиэхтэээ кыаллыбатаыттан хомойо саныырын туунан долгутуулаахтык кэпсээбитэ. Ол кэннэ син р ону-маны сээргэспиппит. Михаил Николаев миэхэ, оскуолатааы сааын дооругар, исти тыллары анаабыт суруга бу баар, – Николай Петрович, эрдэттэн чугаата остуол рднээи долбуурга уурбут паапкатын ылан, ииттэн сибэкки ойуулаах улахан аккырыыкканы таааран тэнитэн крдрд.
Дьиэлээх аттыгар сэргэстээ олорор Дьгр, аккырыыкканы илиитигэр ылаат, туран кэллэ.
– Кнд дооттор, лээннээхтэр, мин бу ээрдэ ис хооонун барыгытыгар ааан иитиннэрэрбин кллр инигит?
– Тыый, кллээн буолумуна.
– Истэн б буоллаа дии.
– Ээ, дьэ-дьэ, аах…
Уопсай сблэи, сэээриини ылан, Бологуурап, кмэйин оостон кхсн этиппэхтээт, аккырыыкканы тэниччи тутан туран доргуччу ааан барда:
«Доорбор!
Кнд Николай Петрович, орто дойдуга трн, олох олорон 65 сааскын туолбут т тгэинэн доордуу истиник ээрдэлиибин!
Олоу усталаах-туоратыгар ыччаты иитиигэ, кыамматтарга-тулаайахтарга кс-км буоларга, дьиэ кэргэни, алаа дьиэни олохтоохтук, бигэтик тэриниигэ дьоо-сэргээ т холобур буолбуккуттан астынабын.
Эдэр, оо эрдэхпититтэн доордуу сыыаммытын умнубаппын, харыстыыбын. Дьолу-соргуну, т доруобуйаны! Саа йээ бигэ олоу Эйиэхэ, дьиэ кэргээр баарабын.
Ээрдэни кытта Михаил Николаев».
Истээччилэр бары, дьиэлээх киини ээрдэлээн, уруйдаан к-дьаа кэпсэтиилэрин салаан, уруккуну-хойуккуну ахтыа, саныы олордулар.
– Мин эигиттэн биир кылаас рдк рэммитим, – Евдокия Васильевна Кононова, билигин улуустааы музей кассира, Николай Петровичка туаайан бэйэтин ахтыытын саалаата. – Ол гынан баран интэринээккэ бары бииргэ олордохпут дии. Оччолорго биология учуутала Анастасия Яковлевна интэринээккэ анаан хортуоска олордор этэ. Онно лэлиирбит, хортуоска хостоон эбии аылык оосторбут.
Кыыы маспытын бэйэбит бэлэмниирбит. Миша, эн, Атласова Лида диэн сытыы баайы кыыс баара дии уонна да атыттар буолаыт 12 кстх сиргэ Куонараа, Кыстатыама хайыарынан баран кэлэргит дии. Хайыар секцията
– Ээ, маарыын эппитим дии, ооллономмун, балык ууо-ар харан кылааспыттан хаалан хаалбытым диэн. Кырдьык, ол иннинэ походтаа барсаары бэлэмнэнэ аай сылдьыбытым, – Ньукулай хом тспт куолаынан саарда.
– Оннук дуу? Уопсайынан, Мишалаах срдээх активнай кылаас этилэр.
Мин 1955 сыллааы иккис выпуспун, трд эрэ этибит: мин – Иванова Дуся, Элляева Валя, Иванов Миша, Иванов Гоша буоламмыт бтэрбиппит. Михаил Ефимович Омскайга рэин кэнниттэн комсомолга лэлээбитэ. Кинини кытта мин кэргэним бииргэ лэлэспитэ, мин ообун кытта дьиээ олорбутум.
– Ити поход туунан мин нааа чгэй йдбллээхпин, – кэпсэтиигэ толуу, холку крнээх Светлана Николаевна Карпова кытынна. – Кырдьык, оччолорго Миша Николаев сааскы рбл кэмигэр нэилиэктэринэн походу тэрийэр этэ. Улахан уолаттар Кыстатыама хайыарынан бараллара, оттон бииги табанан айанныырбыт. Онно биигини, кыра кылаастары, эмиэ илдьэ сылдьаллара. Аара дьаама хонорбут. Онно уолаттарбыт биигини, кыргыттары, тоуоххут диэн тааынан, соннорунан ллйэллэр. Оттолоругар сытыарар, нааа харыстыыр, кыаллар этилэр.
Кэлин «Эдьигээн» совхоз тэриллибитигэр миигин биир сыллаах зверовод рээр Улан-Удэа ыыппыттара. рэхпин бтэрэн Кыстатыама лэлии сырыттахпына, Михаил Ефимович райкомолга кэлэн баран миигин комсомолга лээ ылбыта. Сэттэ сыл ыччаты кытта лэлээбитим. Субуотунньуктары тэрийэрбит, кулууппутугар мас бэлэмниирбит. Кулууп маын комсомоллар дьаайаллара, маска бары ырыанан-тойугунан тахсарбыт. Уолаттар охтороллор, кыргыттар мутук ыраастыыбыт, киллэрбиттэрин кэннэ эрбиибит. Стрекаловка мууугар каток оорон хакыылыырбыт.
Наар былаанынан лэлиирбит. Сэкирэтээрбит хаан да кыыырбата, мхпт-эппэтэ, куруук клэ-рэ сылдьара. Концертары, семинардары, конференциялары тэрийэрбит. Быыбардары ыытыы тэрээинигэр сарсыарда 5 – 6 чаастан гармошкалаах кэлэрбит. Урут оройуоннары бдст кэмигэр конференцияа кытта Тиксииттэн Чилингаров кэлэр буолара.
Кэлин Дьокуускайга сельхозтехникаа ГСМ инженеринэн лэлээбитим. Онно Михаил Ефимович миниистир эрдэинэ чох, горючай боппуруостарынан сибээстээн, куруук алтыар, кэпсэтэр этибит. Былырыын Эдьигэээ кэлэ сылдьан, урут комсомолга бииргэ лэлээбит дьонугар барыбытыгар анаан бэлэх туттартаабыта, нааа чгэйдик кэпсэппитэ.
– Инньэ гынааччы ээ, урукку доотторун, бииргэ лэлээбит дьонун умнааччыта суох, – сээргээччи тохтообутугар Ньукулай сэээрэн, кэпсэтиини салгыырыгар крдрд, утары олорор Мария Егоровна Федорова диэки крд. – Аны Маарыйаны истиэххэ, кини дааны балай да бииргэ лэлээбит, алтыспыт буолуохтаах.
– Бииргэ рэнэрин рэммэтэим. Кини кэлэр сылыгар мин сэттии бтэрбитим. Онтон атын сиргэ кн барбыппыт, – Мария Егоровна кэпсээнин улгумнук саалаата. – Крр этим, интэринээккэ олорон телогрейканан сылдьара. Баттаа хойуу, куудара б, бэргээ соччо кэппэт этэ. Оскуола чугас буолан кыаллыбат быыылааа. Суумката суох, кинигэлэрин кыбына сылдьааччы.