Так сказаў Заратустра. Кніга ўсім і нікому
Шрифт:
Чужыя мне сучаснікі, прадмет кпінаў маіх! А зусім жа нядаўна цягнуўся я да іх сваім сэрцам. Выгналі мяне з бацькоўскіх і мацярынскіх земляў.
Толькі адзін край я люблю — край дзяцей маіх, яшчэ не адкрыты, яшчэ далёкі ў акіянах: хай нястомна шукаюць яго мае караблі.
У дзецях маіх я спраўджу тое, што я — сын свайго бацькі: усёй будучыняй адкуплю — гэтую цяпершчыну!»
Так сказаў Заратустра.
Пра
«Калі ўчора ўзыходзіў месяц, мне здалося, быццам ён хоча нарадзіць сонца: так шырока і цяжарна раскінуўся ён на небасхіле.
Але ашукаў мяне гэты хлус сваёй цяжарнасцю; і я хутчэй паверу, што месяц — мужчына, а не жанчына.
Але мала падобны і да мужчыны гэты нясмелы начны летуценнік. Далібог, з нядобрым сумленнем блукае ён па дахах.
Бо ён пажадлівы і зайздрослівы, гэты мнішак; пажадлівы да зямлі і ўцехаў кахання.
Не, не люблю я гэтага ката на даху! Агідны мне кожны, хто падкрадваецца да прачыненых вокнаў!
Пабожна і маўкліва пераступае ён па зорных кілімах; але я не люблю такой ціхай мужчынскай хады, калі не звіняць шпоры!
Кожны сумленны крок сумленна папярэджвае; а кот прыпадае да зямлі і паўзе. Глянь, па-кашэчы прыпадаючы, паўзе і месяц.
Такое параўнанне я даю вам, датклівыя крывадушцы, вам, «чыстыя спазнавальнікі»! Я называю вас пажаднікамі.
І вы любіце зямлю і зямное: я добра вас разгадаў! Але сораам і нядобрае сумленне ў любові вашай — вы падобныя да месяца!
Пагарджаць зямным намовілі дух, а не нутробіну вашу, вось што наймацнейшае ў вас!
І вось духу вашаму брыдка, што ён падначальны вантробам і ўцякае ад свайго сораму на дарогі хлусні і ашукі.
«Сама высокае было б мне, — так гаворыць сабе ваш схлусянелы дух, — сузіраць жыццё без пахацінства, а не па-сабачы — высалапіўшы язык.
Быць шчаслівым у сузіранні, з памерлай воляй, без прыступаў прагнасці і сябелюбства, быць халодным і знэнджаным, але з п'янымі вачыма месяца!
Найлепшаю доляю было б мне любіць зямлю так, — спакушае сябе спакушаны, — як любіць яе месяц, і толькі адным позіркам дакранацца да яе.
Менавіта гэта я называю незаплямленым пазнаннем, калі мне ад рэчаў нічога не трэба, — толькі ляжаць перад імі, як люстэрка з сотняй вачэй».
О вы, датклівыя крывадушцы і пахацінцы! Вам бракуе нявіннасці ў жаданні: таму вы і хлусіце на яго!
Далібог, не як стваральнікі, вытворцы, не як радасныя станаўленцы любіце вы зямлю!
У чым нявіннасць? Яна там, дзе ёсць воля да зачацця. І ў таго найчысцейшая воля, хто хоча ствараць звыш сябе.
У чым прыгажосць? У тым, што я павінен хацець усёй сваёй воляй; што я прагну любіць і загінуць дзеля таго, каб вобраз не застаўся толькі вобразам.
Любіць і загінуць: гэта спалучэнне — вечнае. Воля да любові азначае гатоўнасць памерці.
Але ваш погляд, косы позірк пакладанца, хоча называцца «сузіраннем»! А тое, што можна абмацаць баязлівым позіркам, ахрышчана ў вас імем «прыгожае»! О вы, плюгаўнікі высокіх назоваў!
Але ў тым праклён ваш, незаплямленыя, чыстыя спазнавальнікі, што вы ніколі нічога не народзіце! Хоць і раскіньцеся, як парадзіхі, на небасхіле!
Праўда, у вашых вуснах цесна ад высокіх слоў. І што ж, мы павінны паверыць, што і ў сэрцах вашых цесна ад высакародства, вы, хлусы?
А мае словы — грубыя, пагарджаныя, гаркавыя словы: я ахвотна падымаю тое, што падае пад стол на банкетах вашых.
І ўсё ж гэтымі словамі я магу вам казаць праўду, крывадушнікі! Так, няхай едкія пахошчы ракавін і рыбіных касцей і калючае лісце паказычуць вам ноздры!
Паганы пах заўсёды вакол вас і банкетаў вашых: вашымі пажадлівымі думкамі, аблудамі і крыўляннем прасмердла паветра!
Майце ж адвагу паверыць сабе і нутробе сваёй! Хто не верыць сабе, той заўсёды хлусіць.
Абалонкаю божышча прыкрыліся вы, «чыстыя»: пад абалонкаю гэтаю схаваўся ваш агідны кольчаты чарвяк.
Праўда, вы ашукваеце, «сузіральнікі»! Самога Заратустру абдурылі вы калісьці боскаю абалонкаю сваёю: не распазнаў ён пад ёю гадзючых колцаў.
Калісьці здалося мне, што нейкая боская душа гуляе ў гульнях вашых, вы, чыстыя пазнавальнікі! Я тады лічыў, што лепшага мастацтва за ваша няма!
Далячынь хавала ад мяне гадзючую нечысць і мярзотны смурод, і я не падазраваў, што там вывінаецца пажадлівая яшчарчына хітрына.
Але я падышоў да вас бліжэй: і развіднела мне, а цяпер развіднела і вам — скончыліся любоўныя залёты месяца!
Зірніце! Стаіць ён, заспеты на месцы, бледны, перад ранішняй зарою!
Бо ўжо ідзе палаючае сонца, да зямлі хіліцца каханне яго? Каханне сонца — нявіннасць і жаданні стваральніка!
Зірніце, як нецярпліва падымаецца яно з-за мора! Ці ж не адчуваеце вы прагі і гарачага подыху яго кахання?
Яно прагне ўпіцца морам і падняць у сваю вышыню блакітнасць яго; і тысячаю грудзей падымаецца да яго мора.
Бо мора хоча, каб сонца цалавала яго і ўпівалася ім; яно хоча зрабіцца паветрам, і вышынёю, і сцежкаю святла, і самім святлом!
Далібог, як сонца, люблю я жыццё і ўсе глыбокія моры.
І вось што ў мяне называецца пазнаннем: каб усё глыбокае паднялося на вышыню маю!»
Так сказаў Заратустра.
Пра вучоных
«Аднаго разу, калі я спаў, баран з'еў плюшчавы вянок на маёй галаве; з'еў і сказаў: «Заратустра больш не вучоны».
І, сказаўшы гэта, ён пагардліва адышоў і ганарыста. Адно дзіця расказала мне пра гэта.