Тры таварышы
Шрифт:
— Давайце пракоцімся на пробу, пан Блюменталь, — нарэшце прапанаваў я, ужо зняможаны.
— Пракоцімся? — здзівіўся ён, быццам я сказаў нейкую лухту.
— Праедземся. Вам жа трэба паглядзець, на што здольная гэтая машына. Яна проста сцелецца па дарозе, ідзе, як па рэйках. А матор цягне, быццам гэты цяжкі кузаў лягчэй пушынкі.
— Што ездзіць, — ён махнуў рукой, адмаўляючыся. — Едучы, нічога не ўбачыш. Недахопы машыны заўсёды заўважаеш толькі потым.
«А няўжо ж, д'ябал ты чыгунны, — падумаў
— Ну, добра, не дык не, — сказаў я, страціўшы надзею. Чалавек не думаў купляць, усё было зразумела.
Але раптам ён павярнуўся, паглядзеў мне адкрыта ў вочы і сказаў ціха і рэзка і вельмі хутка:
— Колькі машына каштуе?
— Сем тысяч марак, — адказаў я не міргнуўшы, як выстраліў з пісталета. Ён не павінен быў заўважыць, што я хоць на момант задумаўся. Кожная секунда няўпэўненасці магла каштаваць тысячу марак, якія ён вытаргаваў бы. — Сем тысяч чыстымі, — паўтарыў я цвёрда і падумаў: «Калі дасі пяць, то і забірай!»
Але Блюменталь не даваў нічога.
Ён коратка засоп.
— Задорага!
— Вядома! — сказаў я, канчаткова здаючыся.
— Як гэта — вядома? — спытаў Блюменталь раптам даволі па-людску.
— Пан Блюменталь, — адказаў я, — вы сёння сустракалі хоць аднаго дзівака, каб, пачуўшы цану, сказаў нешта іншае?
Ён уважліва прыгледзеўся да мяне.
Потым на яго твары прамільгнула нешта падобнае да ўсмешкі.
— Так. Але машына сапраўды занадта дарагая.
Я не паверыў сваім вушам. Нарэшце з'явіўся доўгачаканы нармальны тон. Тон зацікаўленага чалавека. Ці нейкі новы закляты падвох?
У гэты момант у двары з'явіўся элегантны франт. Ён дастаў з кішэні газету, яшчэ раз праверыў нумар дома і накіраваўся да мяне.
— Тут прадаецца «кадзілак»?
Я кіўнуў і моўчкі глянуў на жоўтую бамбукавую палачку і скураныя пальчаткі.
— Можна паглядзець? — зноў спытаў ён без аніякага выразу на твары.
— Вось ён, — сказаў я. — Але, можа, вы пачакаеце хвілінку, пакуль што я заняты. Пасядзіце там, калі ласка.
Франт на хвілінку прыслухаўся да шуму матора, твар яго спачатку выявіў крытыку, а потым адабрэнне, і мы зайшлі з ім у майстэрню.
— Ідыёт, — буркнуў я яму і хутка вярнуўся да Блюменталя.
— Калі вы паездзіце на машыне, дык зменіце сваю думку пра цану, — сказаў я. — Вы можаце абкатваць яе столькі, колькі вам захочацца. Можа, мне вечарам заехаць па вас, каб зрабіць пробную ездку, калі гэта вам лепш падыходзіць.
Але часовы парыў ужо знік. Блюменталь зноў стаяў як гранітны прэзідэнт харавога таварыства.
— Не варта, — сказаў ён. — Мне трэба ісці. Калі я захачу зрабіць пробную ездку, то магу патэлефанаваць вам.
Я ўбачыў, што ўжо цяпер нічога не зробіш. Гэтага чалавека не пераканаеш.
— Ну добра, — пагадзіўся я. — Але,
Блюменталь неяк дзіўна глянуў на мяне.
— Зацікаўленая асоба — яшчэ не пакупнік.
Ён дастаў цыгары і прапанаваў мне. Ён запаліў. «Карона»! Відаць, грошай у яго было як вошай. Але мне ўжо было ўсё роўна. Я ўзяў цыгару.
Ён зычліва падаў мне руку і пайшоў. Я глядзеў яму ўслед і ціха, але грунтоўна праклінаў яго. Потым вярнуўся ў майстэрню.
— Ну? — павітаў мяне франт Готфрыд Ленц. — Здорава я прыдумаў? Убачыў, як ты пакутуеш, і вырашыў дапамагчы. Пашанцавала, што Ота, ад'язджаючы, пераапрануўся. Я, як убачыў, што вісіць добры касцюм, галопам памчаўся, залез праз акно туды і назад і з'явіўся пад выглядам сур'ёзнага пакупніка! Выдатна, ці не праўда?
— Па-ідыёцку, — адказаў я. — Чалавек той хітрэйшы за нас абодвух, разам узятых. Паглядзі на цыгару! Марка пяцьдзесят за штуку. Ты мне адпудзіў міліярдэра.
Готфрыд забраў з рук у мяне цыгару, панюхаў яе і прыпаліў.
— Я спудзіў жуліка. Міліярдэры такіх цыгар не кураць. Яны кураць танныя, грош — штука.
— Глупства, — адказаў я. — Жулікі Блюменталямі сябе не называюць. Яны называюць сябе граф Блюменаў ці неяк падобна.
— Ён яшчэ вернецца, — прадказаў Ленц, самаўпэўнены, як заўсёды, і выпусціў цыгарны дым мне ў твар.
— Гэты не прыйдзе, — сказаў я пераканана. — Але адкуль у цябе бамбукавая палка і пальчаткі?
— Пазычыў. У краме Бэн і К°. У мяне там знаёмая прадаўшчыца. Магчыма, што я нават пакіну сабе гэтую палку. Яна мне падабаецца.
Ён самазадаволена пакруціў у паветры тоўстай палкай.
— Готфрыд, — сказаў я, — тут марна гіне твой талент. Ведаеш што? Ідзі ў вар'етэ. Там тваё месца.
— Вам тэлефанавалі, — сказала Фрыда, касавокая служанка фраў Залеўскі, калі я аполудні на хвілінку заскочыў дадому. Я павярнуўся.
— Калі?
— Паўгадзіны назад. Жанчына.
— Што яна сказала?
— Яна патэлефануе ўвечары яшчэ раз. Але я ёй адразу сказала, што не мае сэнсу. Вас увечары ніколі дома не бывае.
Я ўтаропіўся на яе.
— Што? Вы так сказалі? Божа мілы, калі ўжо вас хто навучыць размаўляць па тэлефоне?
— Я ўмею размаўляць, — нахабна заявіла Фрыда. — А ўвечары дома вас амаль ніколі няма.
— Гэта вас зусім не датычыцца, — лаяўся я. — Наступным разам раскажыце, ці ёсць у мяне дзірка ў шкарпэтках.
— Можна, — адказала Фрыда і з'едліва паглядзела на мяне чырвонымі запаленымі вачыма. Мы былі застарэлыя ворагі.
Лепш за ўсё я тыркнуў бы яе галавой у рондаль з супам, але я авалодаў сабой, выцягнуў з кішэні марку і ўціснуў ёй у руку, міралюбна пытаючыся: