Тры таварышы
Шрифт:
— Гэта мае ўласныя рэчы, Робі. Кватэра раней належала маёй маці. Калі маці памерла, я здала яе, а сабе пакінула гэтыя два пакоі.
— Дык яна ўсё-такі твая? — спытаў я з палёгкай. — А падпалкоўнік Эгберт фон Хакэ жыве ў цябе на кватэры?
Яна пахітала галавой.
— Ужо не мая. Я не змагла ўтрымліваць яе. Я прадала астатнюю мэблю, а кватэру здала назусім. Цяпер я тут кватарантка. Але якая табе справа да старога Эгберта?
— Ніякай. У мяне проста натуральны страх перад паліцэйскімі і штабнымі афіцэрамі. Гэта
Яна засмяялася.
— Мой бацька таксама быў маёр.
— Маёр — гэта якраз мяжа, — адказаў я.
— Ты знаёмы са старым Хакэ? — спытала яна.
Мяне раптам ахапіла нядобрае прадчуванне.
— Ён нізкарослы, падцягнуты, з чырвоным тварам, сівымі вусамі і магутным голасам? Ён любіць шпацыраваць у гарадскім скверы?
— А! — яна зірнула на бэз, а потым са смехам перавяла позірк на мяне. — Не, ён высокі, з бледным тварам і ў рагавых акулярах.
— Тады мы з ім незнаёмыя.
— Хочаш пазнаёміцца? Будзеш прыемна ўражаны.
— Барані божа! Пакуль што мая кампанія — механікі ды кватаранты пані Залеўскі.
Пастукалі ў дзверы. Дзяўчына прывезла нізенькі столік на колцах. Тонкі белы фарфор, срэбны паднос з пірожнымі, другі — з неверагодна маленькімі бутэрбродамі. Сурвэткі, цыгарэты, чорт ведае што яшчэ — я глядзеў на ўсё, як баран на новыя вароты.
— Злітуйся, Пат, — сказаў я потым. — Усё як у кіно! Яшчэ на лесвіцы я заўважыў, што мы стаім на розных сацыяльных прыступках. Ты ж май на ўвазе, што я прывык есці з тлустай паперыны на падваконніку фраў Залёўскі, побач з верным прымусам. Злітуйся з жыхара беднага пансіёна, калі ён, небарака, магчыма, аберне кубачак.
Яна засмяялася.
— Гэтага нельга. Твой гонар спецыяліста па маторах не дазваляе. Ты павінен быць лоўкі. — Яна ўзялася за збаночак.
— Гарбаты ці кавы?
— Гарбаты ці кавы? А што — ёсць і тое, і тое?
— Ёсць. Глядзі!
— Цудоўна! Як у лепшых рэстаранах! Не хапае толькі музыкі.
Яна нахілілася і націснула на кнопку маленькага радыёпрыёмніка, якога я нават не заўважыў.
— Дык чаго табе наліць — гарбаты ці кавы?
— Кавы, голай кавы, Пат. Я — вясковец. А ты?
— Я вып'ю з табой кавы.
— А звычайна ты п'еш гарбату?
— Так.
— Я так і думаў.
— Я ўжо пачынаю прывыкаць да кавы. Пірожнага хочаш? Ці бутэрброд?
— Тое і тое, Пат. Трэба выкарыстаць магчымасці. Потым я яшчэ вып'ю гарбаты. Я павінен пакаштаваць усяго, што ў цябе ёсць.
Яна засмяялася і напоўніла мне талерку вышэй краёў. Я адмаўляўся.
— Хопіць, хопіць. Не забывай, што паблізу — падпалкоўнік. Вайскоўцы любяць, каб ніжнія чыны трымаліся меры.
— Толькі ў выпіўцы, Робі. Стары Эгберт сам вельмі любіць пірожнае з вяршкамі.
— І ў камфорце таксама, — запярэчыў я. — Некалі яны нас старанна адвучалі ад яго.
Я катаў столік туды-сюды. Ён спакушаў на гэта. Ён ездзіў на гумавых
— Так, Пат, — сказаў я. — Вось як жылі нашы продкі.
Яна засмяялася.
— Ну што ты прыдумляеш?
— Я не прыдумляю. Так было.
— Толькі выпадкова я зберагла гэтыя рэчы, Робі.
Я пахітаў галавой.
— Не выпадкова. І не пра рэчы гаворка. Галоўнае ў тым, што за імі. Грунтоўнасць. Ты гэтага не зразумееш. Зразумее толькі той, хто страціў гэта.
Яна паглядзела на мяне.
— Ты таксама мог бы ўсё гэта мець, калі б захацеў.
Я ўзяў яе за руку.
— Але я не хачу, Пат. Вось у чым справа. Тады я сам сабе здаваўся б прайдзісветам. Наш брат жыве заўсёды на знос. Так мы прывыклі, такі цяпер час.
— Гэта вельмі зручна.
Я засмяяўся.
— Магчыма. Але налі мне крыху гарбаты. Хачу пакаштаваць.
— Не, — сказала яна. — Будзем піць адно — каву. Але з'еш што-небудзь. На знос дык на знос.
— Цудоўная ідэя. Але ці не разлічвае Эгберт, палкі аматар пірожных, што нешта застанецца і яму?
— Магчыма. Але ён павінен разлічваць і на помсту ніжніх чыноў. Гэта якраз у духу часу. Еш спакойна ўсё і не думай пра яго.
Яе вочы гарэлі, яна была надзвычай прыгожая.
— Слухай, — сказаў я. — А ты ведаеш, калі перастаюць жыць да зносу — і не ад нечага шкадавання?
Яна не адказала, а толькі глядзела на мяне.
— Калі я з табой! — сказаў я. — А цяпер без страху і сумнення за зброю супроць Эгберта!
Раніцай я выпіў толькі кубак булёну ў шафёрскай забягалаўцы. Таму я мог без цяжкасці з'есці ўсё, што было на стале. Падбадзёраны словамі Пат, я выпіў таксама ўвесь збаночак кавы.
Мы сядзелі каля акна і палілі. Вечар чырванню разліваўся над дахамі.
— З табой вельмі хораша, Пат, — сказаў я. — Я згадзіўся б тыднямі не выходзіць адсюль, каб забыцца пра ўсю будзённую мітусню.
Яна ўсміхнулася.
— Быў час, калі я ўвогуле не спадзявалася выйсці адсюль.
— Калі?
— Калі хварэла.
— Гэта іншая справа. А што ў цябе было?
— Нічога страшнага. Мне трэба было паляжаць. Я, мусіць, занадта хутка расла, а ела мала. У час вайны і пасля яе жылося бедна.
Я кіўнуў.
— І колькі часу ты ляжала?
Яна на момант завагалася.
— Каля года.
— Але ж гэта вельмі доўга.
Я ўважліва паглядзеў на яе.
— Усё даўно мінулася. Але ў той час мне здалося, што прайшло цэлае жыццё. Ты аднойчы ў бары распавядаў мне пра твайго сябра Валянціна. Быццам пасля вайны ён ніяк не можа забыць, што жывы і якое гэта шчасце. І што пасля гэтага яму ўсё астатняе — абыякава.
— Ты добра запомніла, — сказаў я.
— Бо мне гэта зразумела. З таго часу я таксама лёгка радуюся. Мне здаецца, што я вельмі павярхоўная.