Тры таварышы
Шрифт:
— Ты ведаеш, пра што я гавару… — сказала яна. — Раней ты больш часу праводзіў з імі.
— Бо цябе не было, — адказаў я, адмыкаючы дзверы.
Яна пахітала галавой.
— Тут нешта іншае.
— Вядома, іншае. Дзякаваць богу.
Я ўзяў яе на рукі і панёс па калідоры ў свой пакой.
— Табе патрэбны сябры, — сказала яна мне на самае вуха.
— Ты мне патрэбна таксама, — адказаў я.
— Але не так пільна…
— Гэта мы яшчэ паглядзім…
Я нагой адчыніў дзверы і адпусціў яе. Яна моцна трымалася за мяне.
— Я вельмі дрэнны таварыш,
— Спадзяюся на гэта, — сказаў я. — Мне жанчына патрэбна не для таварыскасці. Мне трэба каханая.
— Якая ж я каханая? — прамармытала яна.
— А хто ж ты?
— Ні два, ні паўтара. Так, фрагмент…
— Гэта тое, што трэба, — сказаў я. — Гэта абуджае фантазію. Такія жанчыны — каханыя навечна. Жанчына «на ўсе сто» лёгка робіцца абрыдлай. Таксама як і дасканалая. Фрагменты — ніколі.
Было чатыры гадзіны ночы. Я праводзіў Пат дадому і вяртаўся назад. Неба пачало святлець. Пахла раніцай.
Я ішоў уздоўж могілак, міма кавярні «Інтэрнацыяналь». Тут адчыніліся дзверы начной забягалаўкі для шафёраў каля Дома прафсаюзаў. Адтуль выйшла дзяўчына. Маленькая шапачка, паношанае чырвонае пальцячко, высокія лакіраваныя боты… Я ўжо амаль прайшоў міма, ды раптам пазнаў.
— Ліза…
— Ты яшчэ жывы? — спытала яна.
— Адкуль ты? — спытаў я.
Яна няпэўна махнула рукой.
— Чакала. Думала, ты прыйдзеш. Якраз такі час, калі ты вяртаешся дадому.
— Так, сапраўды…
— Пойдзеш са мной?
Я завагаўся.
— Не магу…
— Без грошай, — хутка сказала яна.
— Не таму, — адказаў я неабдумана, — у мяне ёсць грошы.
— Ах, вось што, — з горыччу прамовіла яна і на крок адступіла.
Я схапіў яе за руку.
— Не, Ліза…
Яна стаяла на пустой шэрай вуліцы, хударлявая і бледная. Такую я сустрэў яе шмат гадоў назад, калі жыў у тупой адзіноце без думак і надзеі. Спачатку яна аднеслася да мяне падазрона, як і ўсе гэтыя дзяўчаты, а потым, калі мы некалькі разоў шчыра паразмаўлялі, стала па-сяброўску пяшчотна-даверлівай. Гэта былі дзіўныя адносіны. Бывала, што мы не бачыліся тыднямі, а потым яна з'яўлялася дзе-небудзь, стаяла і чакала мяне. У той час і ў яе, і ў мяне не было нічога іншага і нікога, мы, сустракаючыся, сагравалі адно аднаго як маглі — і гэта нам было патрэбна абодвум. Я даўно не бачыў яе, з таго часу, як пазнаёміўся з Пат.
— Дзе ж ты так доўга была, Ліза?
Яна паціснула плячыма.
— Усё роўна. Захацелася паглядзець на цябе. Ну, цяпер я магу адчаліць.
— Ну, як ты пажываеш?
— Ах, кінь, — сказала яна. — Не старайся…
Вусны яе задрыжалі. Відаць было, што яна галадала.
— Я правяду цябе, — сказаў я.
Яе бледны абыякавы твар прастытуткі ажывіўся, на ім з'явіўся дзіцячы выраз. Па дарозе я купіў у начной шафёрскай закусачнай тое-сёе, каб яна магла перакусіць. Спачатку яна адмаўлялася. Уступіла толькі тады, калі я сказаў, што таксама хачу есці. Але яна сачыла, каб не падмануць мяне, каб мне не засталіся горшыя кавалкі. Яна адмаўлялася і ад паўфунта вяндліны, лічыла, што хопіць чвэрці
Яна жыла ў мансардзе, якую так-сяк абставіла. На стале стаяла газнічка, а каля ложка — бутэлька з уторкнутай у рыльца свечкай. На сценах віселі карцінкі з ілюстраваных часопісаў, прымацаваныя кнопкамі. На тумбачцы некалькі дэтэктыўных раманаў, а побач з імі — пачак парнаграфічных здымкаў. Некаторыя кліенты, асабліва жанатыя, любілі паглядзець іх. Ліза змахнула іх у шуфляду і дастала старую, але чыстую сурвэту.
Я расклаў яду. Ліза між тым пераапранулася. Спачатку яна зняла сукенку, хоць я ведаў, што больш за ўсё ёй балелі ногі. Ёй жа даводзілася так шмат хадзіць. І вось яна стаяла — у высокіх лакіраваных чаравіках да кален і ў чорнай сарочцы.
— Як табе падабаюцца мае ногі? — спытала яна.
— Цуд, як заўсёды.
Яна была задаволена і з палёгкай села на ложак, каб расшнураваць чаравікі.
— Сто дваццаць марак заплаціла, — сказала яна і падала іх мне. — Пакуль столькі заробіш, дык даб'еш іх.
Яна дастала з шафы кімано і выцертыя парчовыя туфлі, што засталіся ад лепшых дзён. Пры гэтым яна ўсміхалася амаль вінавата. Ёй хацелася падабацца. Мне раптам нешта падпёрла пад грудзі, мне стала ніякавата ў гэтай маленькай каморцы, быццам нехта памёр.
Мы елі. Я ласкава размаўляў з ёй. І ўсё ж яна заўважыла, што нешта памянялася. У яе вачах з'явіўся страх. Паміж намі ніколі нічога не было больш таго, што прыносіў выпадак. Але, магчыма, гэта абавязвала і звязвала нас больш за ўсё іншае.
— Ты пойдзеш? — спытала яна, калі я ўстаў. Быццам яна ўжо даўно са страхам чакала гэтага.
— У мяне яшчэ спатканне.
Яна зірнула на мяне.
— Так позна?
— Па справах. Важнае для мяне спатканне, Ліза. Хачу паспрабаваць убачыць аднаго чалавека. У гэты час ён звычайна сядзіць у «Асторыі».
Ніякая іншая жанчына не зразумее цябе ў такіх справах лепш, чым такая дзяўчына, як Ліза. Але і ніякая іншая жанчына не адчуе ману лепш за яе. Твар Лізы зрабіўся пусты.
— У цябе жанчына…
— Паслухай, Ліза… мы ж так рэдка сустракаліся… цяпер жа не бачыліся амаль што год. Ты ж можаш уявіць…
— Не, не, я не пра гэта. У цябе ёсць жанчына, якую ты кахаеш! Ты змяніўся. Я адчуваю.
— Ах, Ліза…
— Праўда, праўда… Скажы!
— Я і сам не ведаю. Магчыма…
Яна хвілінку пастаяла. Потым яна кіўнула галавой.
— Так… так… вядома… Я ж такая дурная… у нас жа з табой нічога не было… — Яна правяла рукой па лбе. — Не ведаю, як я магла падумаць…
Яна стаяла перада мной, худзенькая, бедная, бездапаможная… Парчовыя туфелькі, кімано, доўгія адзінокія вечары, успаміны…
— Да пабачэння, Ліза.
— Ты пойдзеш? Ты не пабудзеш яшчэ? Ты ўжо… ідзеш?
Я ведаў, што яна мела на ўвазе. Але я не мог. Нават дзіўна, але я не мог. Я гэта адчуваў сэрцам. Раней такога не здаралася. Я не пераацэньваў вернасці. Але сёння ўсё змянілася. Я раптам адчуў, як далёка адышоў ад усяго, што было.