Тры таварышы
Шрифт:
— Ты ўмееш танцаваць, Готфрыд? — спытаў я.
— Вядома. Я ж працаваў настаўнікам танцаў. Ты забыўся?
— Забыўся… дай яму забыцца, — сказаў Фердынанд Граў. — Забыццё — тайна вечнай маладосці. Чалавек старэе толькі праз памяць. Занадта мала забываецца.
— Не, — сказаў Ленц. — Забываецца толькі непатрэбнае.
— Ты можаш навучыць мяне?
— Танцаваць? За адзін вечар, дзіця. І гэта ўся твая бяда?
— Няма ў мяне ніякай бяды, — сказаў я. — Галава баліць.
— Хвароба нашага часу, Робі, — сказаў Фердынанд. — Лепш за ўсё было
Я зайшоў яшчэ ў кафе «Інтэрнацыяналь». Алоіс якраз хацеў зачыняць аканіцы.
— Ёсць яшчэ хто-небудзь? — спытаў я.
— Роза.
— Пайшлі, вып'ем утраіх па адной.
— Згода.
Роза сядзела каля стойкі і вязала з воўны панчошкі дачцэ.
Яна паказала ўзор і сказала, што жакецік ужо звязала.
— Як справы? — спытаў я.
— Дрэнна. У людзей няма грошай.
— Табе пазычыць? Вось… выйграў у покер.
— Дармавыя грошы — залог шчасця, — сказала Роза, плюнула на іх і забрала.
Алоіс прынёс тры чаркі. Потым яшчэ адну, Фрыцы, якая прыйшла неўзабаве.
— Канец, — сказаў ён. — Знямогся, як сабака.
Ён выключыў святло. Мы пайшлі. Роза развіталася каля дзвярэй. Фрыцы ўзяла Алоіса пад руку і пайшла побач з ім, лёгка і бадзёра. Ён шоргаў па бруку плоскімі падэшвамі. Я застаўся адзін, гледзячы ім услед. Я ўбачыў, як Фрыцы схілілася да бруднага крывога кельнера і пацалавала яго. Ён абыякава адпіхнуў яе.
І раптам — я не ведаю, як гэта атрымалася, — калі я павярнуўся і паглядзеў на пустую вуліцу, і на дамы з цёмнымі вокнамі, і на халоднае начное неба, мне ў сэрца ўдарыла такая шалёная туга па Пат, што я ледзь устаяў на нагах. Я больш нічога не разумеў — ні самога сябе, ні сваіх паводзін, ні ўсяго гэтага вечара, — нічога.
Я прыхіліўся да сцяны дома і ўтаропіўся перад сабой. Я не разумеў, навошта я ўсё гэта зрабіў. Я трапіў у нешта, што разрывала мяне на часткі, што рабіла мяне неразумным і несправядлівым, што кідала мяне туды-сюды і разбурыла мне ўсё тое, што з цяжкасцю парадкаваў. Я стаяў бездапаможна і не ведаў, што рабіць. Дадому мне не хацелася, там мне было б зусім дрэнна. Нарэшце я прыпомніў, што ў Альфонса павінна быць яшчэ адчынена. Я пайшоў туды. Я хацеў перабыць там да раніцы. Убачыўшы мяне, Альфонс нічога не сказаў. Ён толькі зірнуў і працягваў чытаць газету. Я сеў за столік і паглыбіўся ў дрымоту. Больш нікога не было. Я думаў пра Пат. Увесь час пра Пат. Я думаў пра тое, як я паводзіў сябе. Раптам мне прыпомнілася кожная дробязь. Усё было супроць мяне. Вінаваты быў я адзін. Я звар'яцеў. Я ўтаропіўся ў стол. Кроў біла мне ў скроні. Я адчайна злаваўся на самога сябе і не бачыў выйсця. Я, толькі я ўсё паламаў.
Раптам пачуўся трэск і звон. Я з усёй сілы грукнуў шклянкай, якая разляцелася.
— Таксама забава, — сказаў Альфонс і ўстаў.
Ён дастаў асколкі з рукі.
— Я вельмі шкадую, — сказаў я. — Зрабіў не падумаўшы.
Ён прынёс вату і пластыр.
— Схадзі лепш у бардак, — сказаў ён. — Гэта дапаможа.
— Нічога, — адказаў я. — Усё прайшло. Нейкі прыпадак шаленства.
— Шаленства
— І то праўда, — сказаў я. — Але ж трэба ўмець.
— Трэніруйся. Вам усім хочацца прабіць сцяну галавой. Але з гадамі гэта пройдзе.
Ён паклаў на грамафон «Злітуйся» з «Трубадура». Пачало хутка світаць.
Я пайшоў дамоў. Перад адыходам Альфонс наліў мне вялікую чарку «Фэрнет-бранка». Мне здалося, што цяпер у маім чэрапе стукаюць мяккія малаточкі. Вуліца стала няроўнай. Плечы наліліся волавам. Нарэшце я дабраў.
Я паволі падняўся па лесвіцы і пачаў шукаць у кішэні ключ. Тут я пачуў у паўзмроку нечае дыханне. Нешта шэрае, невыразнае сядзела на верхняй прыступцы. Я зрабіў два крокі.
— Пат… — прамовіў я, разгубіўшыся. — Пат, што ты тут робіш?
Яна варухнулася.
— Мне здаецца, я задрамала…
— Але як ты трапіла сюды?
— У мяне ж ёсць твой ключ.
— Я не пра гэта. Я пра… — Хмель адступіў, я ўбачыў збітыя прыступкі лесвіцы, аблезлую сцяну і срабрыстую сукенку, маленькія бліскучыя туфелькі. — Я пра тое, як ты ўвогуле аказалася тут…
— Вось пра гэта я пытаюся ў сябе ўвесь час…
Яна ўстала і пацягнулася, быццам гэта была самая натуральная справа ў свеце — сядзець усю ноч на лесвіцы.
Потым яна прынюхалася.
— Ленц сказаў бы: каньяк, ром, вішнёўка, абсент.
— Нават «Фернет-бранка», — прызнаўся я і толькі цяпер усё як след зразумеў.
— Д'ябал усё забяры, ты выдатная дзяўчына, Пат, а я — агідны ідыёт!
Я падхапіў яе на рукі, адчыніў дзверы і панёс праз калідор. Яна ляжала на маіх грудзях, серабрыстая чапля, змораны птах, я адвярнуў галаву ўбок, каб не дыхаць на яе перагарам, і адчуў, што яна дрыжыць, хоць на твары блукае ўсмешка.
Я пасадзіў яе ў крэсла, запаліў святло і прынёс коўдру.
— Каб я толькі здагадаўся, Пат… замест таго каб бадзяцца, сядзець у шынках, мне трэба было… варты жалю баран… я патэлефанаваў табе ад Альфонса, я свістаў перад тваім домам… Я падумаў, што ты не хочаш адклікацца…
— А чаму ты не вярнуўся, калі мяне завезлі дадому?
— Вось гэта я хацеў бы ведаць сам…
— Будзе лепш, калі ты дасі мне ключ і ад кватэры, — сказала яна. — Тады мне не трэба будзе сядзець на лесвіцы.
Яна засмяялася, але вусны яе дрыжалі, і я раптам зразумеў, чаго ёй каштавала — вярнуцца, чакаць тут і гаварыць цяпер адважным бадзёрым голасам…
— Пат, — сказаў я хутка, цалкам заблытаны, — Пат, табе, напэўна, холадна, табе трэба выпіць, я бачыў знадворку, што ў Арлова гарыць святло, я схаджу да яго, у гэтых расейцаў заўсёды ёсць гарбата, я ў імгненне вярнуся… — Я адчуў, што ўва мне ўздымаецца гарачая хваля. — Гэтага я да смерці не забуду, — сказаў я ад дзвярэй і хутка пайшоў па калідоры.
Арлоў яшчэ не спаў. Ён сядзеў перад абразом Багамацеры ў кутку пакоя. Перад абразом гарэла лампадка. Вочы яго пачырванелі. На стале кіпёў маленькі самавар.