Тры таварышы
Шрифт:
Ён засмяяўся.
— Прабачце… пасля яды я люблю пафіласофнічаць.
— Самы час на філасофію, — сказаў я. — Дык з «кадзілакам»… выходзіць у нас тое на тое… праўда?
Ён падняў руку.
— Секунду…
Я апусціў галаву, падпарадкоўваючыся. Блюменталь убачыў маю пакорлівасць і засмяяўся.
— Не тое, што вы думаеце. Я хацеў вам спачатку зрабіць камплімент. Атака з ходу, з адкрытымі картамі! Гэта было выдатна разлічана, з веданнем старога Блюменталя. Ведаеце, чаго я чакаў?
— Што я пачну таргавацца
— Менавіта! Але тады вам дрэнна прыйшлося б. Вы хочаце прадаць за сем?
Я асцярожна паціснуў плячыма.
— Чаму менавіта за сем?
— Бо гэта ж была ваша першая цана ў нас.
— У вас бліскучая памяць, — сказаў я.
— На лічбы. Толькі на лічбы. На жаль. Але закончым: можаце забраць машыну за цану, якую вы назвалі.
Мы ўдарылі па руках.
— Дзякуй богу, — сказаў я з палёгкай. — Першая здзелка за даволі працяглы час. «Кадзілак» прынёс нам удачу.
— І мне таксама, — сказаў Блюменталь. — Я ж таксама зарабіў на ім пяцьсот марак.
— І праўда. Але чаму, прызнайцеся, вы прадаяце яго так хутка? Не спадабаўся?
— Проста забабоны, — растлумачыў Блюменталь. — Я іду на любую здзелку, на якой магу зарабіць.
— Выдатныя забабоны, — адгукнуўся я.
Ён пахітаў бліскучым чэрапам.
— Вы не паверыце, але так і ёсць. Каб не ведаць няўдач у іншых справах. Не пайсці сёння на здзелку — гэта выклік лёсу. А на такое ніхто не адважыцца.
А палове пятай вечара Готфрыд Ленц, скроіўшы шматзначную міну, паставіў перада мной на стол пустую бутэльку з-пад джыну.
— Хачу, каб ты яе напоўніў, хлопчык! За свой кошт! Помніш наш заклад?
— Помню, — сказаў я. — Але ты занадта спяшаешся.
Готфрыд моўчкі паднёс мне пад нос гадзіннік.
— Палова пятай, — сказаў я. — Нават сонца ўзыходзіць не ў адзін і той самы час. Любы можа спазніцца. Між іншым, я змяняю ўмовы закладу — стаўлю два супроць аднаго.
— Прымаецца, — урачыста заявіў Готфрыд. — Чатыры бутэлькі джыну ў маю карысць. Гэта называецца: праявіць гераізм на страчаных пазіцыях. Ганарова, дзіця, але неразумна…
— Пачакаем…
Хоць я і харахорыўся, але былой упэўненасці ўжо не было. Наадварот, я ўжо амаль прымірыўся з тым, што булачнік не паявіцца. Трэба было ўтрымліваць яго раніцай. Ён быў занадта ненадзейная асоба.
Калі ў пяць гадзін на фабрыцы пярын насупроць нашай майстэрні прагучаў гудок, Готфрыд моўчкі выставіў на стол яшчэ тры пустыя бутэлькі. Потым ён адлёгся да акна і ўтаропіўся на мяне.
— Піць хачу, — сказаў ён праз хвіліну са значэннем.
У гэты момант я пазнаў характэрны шум фордаўскага матора на вуліцы, і адразу ж машына булачніка завярнула ў наш двор.
— Калі ты хочаш піць, дарагі Готфрыд, — прамовіў я з вялікай годнасцю, — то бяжы хутчэй ды купі дзве бутэлькі рому, якія ты прайграў
Я выйшаў і сказаў булачніку, што машыну, відаць, можна будзе набыць. Той, хто прадае, патрабуе сем тысяч пяцьсот марак, але калі ўбачыць жывыя грошы, аддасць, напэўна, і за сем.
Булачнік слухаў так абыякава, што я разгубіўся.
— У шэсць гадзін я патэлефаную яму яшчэ раз, — нарэшце сказаў я.
— У шэсць? — Булачнік схамянуўся. — У шэсць мне трэба… — Ён раптам павярнуўся да мяне. — Пойдзеце са мной?
— Куды?
— Да вашага сябра, мастака. Карціна гатова.
— А, да Фердынанда Граў.
Ён кіўнуў галавой.
— Паедзем разам. А потым мы можам пагаварыць і пра машыну.
Відаць, з нейкай прычыны ён не хацеў ісці адзін. А мне таксама вельмі не хацелася пускаць яго ад сябе.
— Добра, — пагадзіўся я. — Ехаць далекавата — лепці зараз жа і адправіцца.
Фердынанд Граў выглядаў дрэнна. Твар быў шэра-зялёны, пакамячана-азызлы. Ён сустрэў нас каля ўвахода ў майстэрню. Булачнік толькі бегла зірнуў на яго. Ён быў нейкі надзіва няўпэўнены і ўсхваляваны.
— Дзе яна? — адразу спытаўся ён.
Фердынанд паказаў рукой на акно. Карціна была нацягнута на падрамнік. Булачнік хутка ўвайшоў у памяшканне і нерухома спыніўся перад партрэтам. Праз хвіліну ён зняў капялюш. Ён так спяшаўся, што забыў зрабіць гэта раней.
Мы з Фердынандам спыніліся каля дзвярэй.
— Як пажываеш, Фердынанд? — спытаў я.
Ён у адчаі махнуў рукой.
— Штосьці здарылася?
— Што можа здарыцца?
— Ты дрэнна выглядаеш.
— І ўсё?
— Так, — сказаў я. — Усё.
Ён паклаў мне руку на плячо, і на яго твары старога сенбернара з'явілася ўсмешка.
Мы пастаялі яшчэ нейкі час, а потым далучыліся да булачніка. Мяне партрэт уразіў. Галава атрымалася вельмі ўдала. Па вясельнай картцы і другой, дзе жанчына выглядала прыгнечанай, Фердынанд намаляваў нестарую яшчэ жанчыну, якая ўзіралася перад сабой сур'ёзным, але бездапаможным позіркам.
— Так, — сказаў булачнік, не паварочваючы галавы, — гэта яна.
Ён прамовіў гэта больш сам сабе і, мне здалося, сам не заўважыў сваіх слоў.
— Святла хапае? — спытаў Фердынанд.
Булачнік не адказаў.
Фердынанд падышоў, крыху перасунуў падрамнік. Потым ён адышоўся назад і кіўнуў мне галавой. Мы зайшлі ў маленькі пакойчык побач з майстэрняй.
— Ніколі не падумаў бы, — здзіўлена сказаў ён. — Скідка падзейнічала на яго. Ён плача…
— З кожным рана ці позна бывае, — адказаў я. — Толькі да яго пазнавата дайшло.