Тры таварышы

Ремарк Эрих Мария

— Секундамер. Буду засякаць час. Хочацца пабачыць, на што здольная таратайка.

Ленц усміхнуўся.

— Так, дзеткі, Юп узброіўся выдатна. Думаю, што бравы дзед «сітраэн» задрыжыць перад ім усімі поршнямі.

Юп не звярнуў увагі на іронію.

— Тады паехалі, пан Ленц! Заклад ёсць заклад.

— Вядома, мой маленькі кампрэсар! Да пабачэння, Пат! Да сустрэчы, Робі! — Готфрыд уладкаваўся на сядзенні. — Ну, Юп, пакажы даме, як стартуе кавалер і будучы чэмпіён свету!

Юп апусціў акуляры на вочы, кіўнуў

нам, як роўня, і на першай хуткасці паскакаў па бруку ў бок шашы.

Пат і я нейкі час яшчэ пасядзелі на лаўцы каля вакзала. Гарачае белае сонца прыпякала драўляную агароджу платформы. Пахла смалой і соллю. Пат адкінула галаву і заплюшчыла вочы. Яна сядзела ціха, падставіўшы твыр сонцу.

— Замарылася? — спытаў я.

Яна пахітала галавой.

— Не, Робі.

— Ідзе цягнік, — сказаў я.

Пыхкаючы, падкаціў паравоз — чорны, маленькі, амаль нябачны ў мігатлівай засмужанай прасторы. Мы селі ў вагон. Пасажыраў было мала. Цягнік, цяжка сапучы, зрушыў з месца. Дым паравоза вялікімі чорнымі клубамі павіс у паветры. Паволі праплывалі пейзажы, вёска з рудымі саламянымі дахамі, лугі з каровамі і коньмі, лес, а потым — домік фройляйн Мюлер у нізіне за дзюнамі — мірны, дрымотны.

Пат стаяла побач са мной каля акна і глядзела ў той бок. На павароце мы наблізіліся — можна было выразна бачыць вокны нашага пакоя. Яны былі адчынены, пасцельная бялізна звісала з асветленага сонцам падаконніка.

— Вунь фройляйн Мюлер, — сказала Пат.

— Сапраўды.

Яна стаяла каля парога і махала нам. Пат дастала сваю хусцінку, і яна залунала з акна.

— Яна не бачыць, — сказаў я. — Хусцінка замалая і затонкая. Вось, вазьмі маю.

Яна ўзяла і замахала. Фронляйн старанна махала ў адказ.

Цягнік паступова выйшаў на прастору. Домік знік, дзюны засталіся за гарызонтам. За чорнай рыскай лесу нейкі час яшчэ паблісквала мора. Яно міргала, як пільнае, заморанае вока. Потым з'явілася пяшчотная залацістая зеляніна садоў, і да самага гарызонту пад лёгкім ветрыкам захваляваліся каласы.

Пат аддала мне хусцінку і села ў куток.

Я закрыў акно.

«Скончылася! — падумаў я. — Дзякаваць богу, скончылася! Гэта быў толькі сон! Закляты, злы сон!»

Каля шасці мы прыбылі ў горад. Я ўзяў таксі і пагрузіў чамаданы. Мы паехалі да Пат.

— Ты падымешся са мной наверх? — спытала яна.

— Вядома.

Я завёў яе наверх, потым зноў спусціўся ўніз, каб разам з шафёрам занесці чамадан. Калі я вярнуўся, Пат стаяла яшчэ ў прыхожай. Яна размаўляла з падпалкоўнікам фон Хакэ і яго жонкай.

Мы пайшлі ў яе пакой. Быў светлы надвячорак. На стале стаяла ваза з чырвонымі ружамі. Пат падышла да акна і выглянула. Потым павярнулася.

— Колькі часу нас не было, Робі?

— Роўна васемнаццаць дзён.

— Васемнаццаць дзён. А мне здаецца, што шмат

больш.

— І мне. Але так бывае заўжды, калі некуды едзеш.

Яна пахітала галавой.

— Не, я не пра гэта…

Яна адчыніла дзверы на балкон і выйшла. Там стаяў, прыхілены да сцяны, белы шэзлонг. Яна падцягнула яго да сябе і моўчкі паглядзела на яго.

Калі яна зноў вярнулася ў пакой, твар у яе змяніўся, вочы пацямнелі.

— Паглядзі на ружы, — сказаў я. — Кёстэр прыслаў. Вось і яго візітная картка.

Яна ўзяла картку, потым зноў паклала яе на стол. Яна зірнула на ружы, але я бачыў, што не заўважыла іх. У думках яна заставалася каля шэзлонга. Яна ўжо думала, што пазбавілася яго, а цяпер ён, магчыма, зноў стане часткай яе жыцця.

Я пакінуў яе з думкамі і не сказаў больш нічога. Спроба адцягнуць яе ўвагу не мела сэнсу. Ёй патрэбна было справіцца самой, і лепш было б, каб гэта адбылося цяпер, пакуль я тут. Нейкімі словамі часова можна было дапамагчы, але калісьці ўсё роўна гэта вернецца, і тады, магчыма, ёй будзе яшчэ цяжэй.

Яна хвілінку пастаяла каля стала, абапершыся на яго і апусціўшы галаву. Потым ускінула вочы і глянула на мяне. Я нічога не сказаў. Яна паволі абышла вакол стала і паклала мне рукі на плечы.

— Мой сябра, — сказаў я.

Яна прытулілася да мяне. Я абняў яе.

— А цяпер — за справу.

Яна згодна кіўнула. Потым рукой адкінула валасы назад.

— Проста нешта найшло… на хвілінку, Робі.

— Вядома.

Нехта пастукаў у дзверы. Служанка ўкаціла чайны столік.

— Гэта добра, — сказала Пат.

— Ты хочаш гарбаты? — спытаў я.

— Не, кавы, добрай, моцнай кавы.

Я прабыў з ёй яшчэ паўгадзіны. Яна замарылася. Я гэта бачыў па яе вачах.

— Табе трэба паспаць, — параіў я ёй.

— А ты?

— Я пайду дадому і таксама крыху пасплю. Потым, гадзіны праз дзве, я прыйду, і мы пойдзем есці.

— Ты замарыўся? — спытала яна недаверліва.

— Так, крыху. У цягніку было горача. А потым мне трэба заскочыць у майстэрню.

Яна больш нічога не пыталася. Была такая змораная, што амаль валілася з ног. Я палажыў яе ў пасцель і накрыў. Яна адразу заснула.

Я паставіў побач з ложкам ружы Кёстэра, а таксама паклаў яго картку, каб ёй, прачнуўшыся, было пра што думаць. Потым выйшаў.

Па дарозе я спыніўся каля тэлефона-аўтамата. Вырашыў адразу патэлефанаваць Жафэ. З дому тэлефанаваць не выпадала. Увесь дом пачуў бы.

Я зняў слухаўку і набраў нумар клінікі. Праз хвіліну Жафэ падышоў да тэлефона.

— Гэта Локамп, — сказаў я і кашлянуў. — Мы сёння вярнуліся, з гадзіну таму назад.

— Вы ехалі на машыне?

— Не, чыгункай.

— Зразумела. Як справы?

— Добра, — адказаў я.

Ён хвілінку падумаў.

— Я заўтра пагляджу фройляйн Хольман. Заўтра ў адзінаццаць раніцы. Вы скажаце ёй?