Тры таварышы
Шрифт:
— Хвілінку! — сказаў я і ўстаў.
— Зараз, — прамовіў ён, як паслухмяны хлопчык, і таксама падняўся.
— Пабудзьце, я зараз вярнуся.
— Прабачце…
— Я неўзабаве вярнуся, — сказаў я і пайшоў у пакой да Пат.
Яна сядзела ў пасцелі. Выгляд у яе быў свежы і здаровы.
— Я цудоўна паспала, Робі! Ужо, мусіць, полудзень.
— Ты праспала роўна гадзіну, — сказаў я і паказаў ёй гадзіннік.
Яна глянула на стрэлкі.
— Тым лепш, у нас яшчэ процьма часу. Я зараз устану.
— Добра. Праз дзесяць хвілін я прыйду.
— У цябе хтосьці ёсць?
— Хасэ, —
Я вярнуўся ў пакой, але Хасэ ўжо не было. Я адчыніў дзверы ў калідор, але і там было пуста. Я пайшоў у другі канец калідора і пастукаў у яго дзверы. Ён не адказаў. Я адчыніў дзверы і ўбачыў, што ён стаіць перад шафай. Некалькі шуфляд было выцягнута.
— Хасэ, — сказаў я, — прыміце снатворнае, ляжце ў пасцель і забудзьцеся пра ўсё хоць у сне. Цяпер вы занадта раздражнёны.
Ён паволі павярнуўся да мяне.
— Заўсёды адзін, кожны вечар! Увесь час сядзець аднаму, як учора! Уявіце сабе!
Я сказаў яму, што гэта зменіцца, што ёсць шмат людзей, якія вечарамі застаюцца адны. Я не пачуў адказу. Я яшчэ раз сказаў, каб ён ішоў спаць, магчыма, усё акажацца нявінным жартам, і жонка з'явіцца дамоў. Ён кіўнуў галавой і падаў мне руку.
— Я ўвечары заскочу яшчэ, — сказаў я і пайшоў, адчуўшы палёгку.
Перад Пат ляжала газета.
— Ці не пайсці нам сёння ў музей, Робі? — прапанавала яна.
— У музей? — спытаў я.
— Так. Там выстаўка персідскіх дываноў. Ты ж, пэўна, не часта ходзіш у музеі?
— Ніколі не быў, — адказаў я. — Што я там згубіў?
— Ты маеш рацыю, — сказала яна і засмяялася.
— Нічога страшнага. — Я ўстаў. — У такое надвор'е можна штосьці зрабіць і для павышэння свайго культурнага ўзроўню.
Мы апрануліся і выйшлі. Паветра было цудоўнае. Яно пахла лесам і вільгаццю. Калі мы праходзілі каля «Інтэрнацыяналя», я ўбачыў праз адчыненыя дзверы Розу, якая сядзела каля стойкі. Перад ёй стаяў яе нядзельны кубачак гарачага шакаладу. На стале ляжаў маленькі скрутак. Мусіць, як звычайна, яна сабралася паехаць да свайго дзіцяці. Я даўно ўжо не быў у «Інтэрнацыяналі», і мне здалося дзіўным, што Роза, як заўжды, спакойна сядзіць там. У мяне здарылася так шмат перамен, што я падумаў: усё павінна змяніцца.
Мы прыйшлі ў музей. Я думаў, што мы тут будзем адны, але, на маё здзіўленне, людзей было вельмі шмат. Я спытаў у вахцёра, што здарылася.
— Нічога, — адказаў той, — у дні, калі ўваход свабодны, заўсёды так.
— Вось бачыш, — сказала Пат. — Ёсць яшчэ шмат людзей, якія цікавяцца такімі рэчамі.
Вахцёр ссунуў шапку на патыліцу.
— Гэта не зусім так, паважаная фраў. Тут амаль адны беспрацоўныя. Яны прыходзяць не дзеля мастацтва. Ім няма чым заняцца. А тут хоць можна штосьці паглядзець.
— Такое тлумачэнне мне больш зразумела, — сказаў я.
— Цяпер яшчэ не так, — сказаў вахцёр. — Прыходзьце зімой. Набіта пад завязкі. Тут цёпла.
Мы пайшлі ў залу з развешанымі дыванамі. Гэта было ціхае бакавое памяшканне. Праз высокія вокны можна было зазірнуць у сад, дзе стаяў агромністы платан. Ён быў увесь пажоўклы, і ад яго святло ў памяшканні набыло жаўтлявае адценне.
Дываны былі шыкоўныя. Тут былі два дываны з шаснаццатага стагоддзя
Мы нейкі час пабылі тут, потым перайшлі ў іншыя залы. Тым часам людзей пабольшала, і цяпер яскрава было бачна, што яны не адпавядаюць асяроддзю. З бледнымі тварамі, у паношаных касцюмах, заклаўшы рукі за спіну, яны неяк баязліва хадзілі па залах, і іх вочы бачылі не карціны часоў Адраджэння і спакойна-велічныя скульптуры антычнасці, а нешта зусім іншае. Шмат хто з іх сядзеў на чырвоных, абабітых аксамітам канапах, змораныя, у такіх паставах, быццам былі гатовыя адразу ўстаць, калі б хто прыйшоў прагнаць іх. Па іх было відаць, што яны не зусім разумеюць, як можна адпачываць на такіх канапах і не плаціць за гэта. Яны прывыклі, што дарма нічога не даецца.
Ва ўсіх пакоях было вельмі ціха, хоць людзей, і было шмат, але ніхто не вымаўляў ні слова. І ўсё ж такі мне здалося, што я назіраю за жудаснай барацьбой, маўклівай барацьбой людзей, якія хоць і былі пераможаны, але не хацелі здавацца. Іх выкінулі з працы, імкненняў, прафесій, і цяпер яны прыйшлі ў ціхія залы мастацтва, каб не паддацца здранцвенню і адчаю. Яны думалі пра хлеб, толькі пра хлеб і працу. Сюды яны прыйшлі, каб на некалькі гадзін пазбавіцца ад гэтых думак. Ледзь цягнучы ногі, з абвіслымі плячамі, яны бязмэтна сноўдаліся між выразных галоў рымлянаў і непераўзыдзенай прыгажосцю белых грэчаскіх жаночых скульптураў… які страшэнны кантраст, якая несумяшчальная выява таго, чаго дасягнула чалавецтва за тысячагоддзі і чаго яно не дасягнула; створаны вяршыні бессмяротнага мастацтва, але не хапае хлеба для ўсіх смяротных…
Пад вечар мы пайшлі ў кіно. Калі мы выйшлі з кінатэатра, неба ўжо праяснілася. Яно было яблычна-зялёнае і вельмі яснае. Вуліцы і крамы былі ўжо асветлены. Мы паволі ішлі дадому, разглядваючы вітрыны.
Перад ярка асветленай вітрынай вялікай футравай крамы я спыніўся. Вечарамі ўжо было халаднавата, і ў вітрынах былі выстаўлены пукі серабрыстых чарнабурак і зімнія паліто. Я зірнуў на Пат. Яна ўсё яшчэ хадзіла ў кароткай куртачцы і была апранута занадта лёгка.
— Калі б я быў цяпер героем з фільма, я ўвайшоў бы ў краму і выбраў бы табе футру, — сказаў я.
Яна ўсміхнулася.
— Якую?
— Вунь тую. — Я паказаў, як мне здавалася, на самую цёплую.
Яна засмяялася.
— У цябе добры густ, Робі. Гэта цудоўная канадская норка.
— Ты хацела б сабе такую?
Яна зірнула на мяне.
— Ты ведаеш, колькі каштуе такая футра, мілы?
— Не, — сказаў я. — І ведаць не хачу. Лепш я памару аб тым, што магу падараваць табе ўсё, што захачу. Чаму толькі іншыя могуць?
Яна ўважліва паглядзела на мяне.
— Але я не хачу такой футры, Робі.