Тры таварышы
Шрифт:
Было восем гадзін вечара. З вуліцы пачуўся гук клаксона.
— Гэта Готфрыд на таксі, — сказаў я. — Ён павязе нас павячэраць.
Я ўстаў, падышоў да акна і крыкнуў, што мы ідзём. Потым я ўключыў настольную лямпу і накіраваўся ў свой пакой. Ён мне здаўся непазнавальна чужым. Я дастаў бутэльку рому і хуценька выпіў чарку. Потым я сеў у крэсла і ўтаропіўся на шпалеры. Праз хвіліну я зноў устаў і пайшоў да ўмывальніка прычасацца. Але ўбачыўшы свой твар у люстэрку, я забыўся пра свой намер. Я разглядаў сябе з
— Здароў, — моўчкі сказаў я. Потым вярнуўся да Пат.
— Пайшлі, сябрук? — спытаў я.
— Пайшлі, — сказала яна. — Але я хачу яшчэ раз зазірнуць у твой пакой.
— Навошта? — здзівіўся я. — Старая буда…
— Пачакай, — сказала яна. — Я зараз вярнуся.
Я крыху пачакаў, а потым пайшоў за ёй. Яна стаяла пасярэдзіне пакоя і, убачыўшы мяне, уздрыгнула. Я ніколі не бачыў яе такой. Яна была зусім пагаслая. Але гэта цягнулася толькі секунду, потым яна зноў заўсміхалася.
— Пайшлі, — сказала. — Цяпер можна адпраўляцца.
Каля кухні нас чакала фраў Залеўскі. Яе сівыя локаны калыхаліся. На чорнай шаўковай сукенцы свяцілася брошка з картачкай нябожчыка Залеўскага.
— Сцеражыся! — шапнуў я Пат. — Яна будзе цябе абдымаць.
У наступны момант Пат ужо знікла, патануўшы ў агромністым бюсце. Над ёй сутаргава крывіўся вялізны твар. Яшчэ некалькі секунд, і Пат бясследна прапала б. Калі матухна Залеўскі плакала, у вачах яе быў ціск, як у сіфонах.
— Прабачце, — сказаў я. — Мы спяшаемся. Нам пара!
— Пара? — Фраў Залеўскі змерыла мяне знішчальным позіркам. — Цягнік адпраўляецца праз дзве гадзіны! За гэты час вы, відаць, хочаце напаіць беднае дзіця?
Пат не стрымалася ад смеху.
— Не, фраў Залеўскі. Нам жа трэба развітацца з сябрамі.
Матухна Залеўскі з недаверам пахітала галавой.
— Вы паглядаеце на гэтага маладога чалавека як у залаты гаршчок, фройляйн Хольман. А ён не больш чым пазалочаная бутэлька.
— Выдатны вобраз, — сказаў я.
— Дзіця маё! — фраў Залеўскі зноў захвалявалася. — Вяртайцеся хутчэй! Пакой чакае вас заўжды! Калі б там аказаўся нават кайзер, я выселіла б яго дзеля вас!
— Сардэчна дзякую, фраў Залеўскі, — сказала Пат. — Вялікі дзякуй за ўсё. І за варажбу. Я ўсё буду помніць.
— Добра. Адпачывайце і папраўляйцеся на здароўе.
— Вядома, — адказала Пат. — Паспрабую. Да пабачэння, фраў Залеўскі. Да пабачэння, Фрыда.
Мы пайшлі. Дзверы калідора стукнулі за намі. На лесвічнай пляцоўцы панаваў паўзмрок — некалькі лямпачак перагарэла. Пат моўчкі, ціха і мякка ступаючы, спускалася па лесвіцы. У мяне было такое адчуванне, быццам скончыўся водпуск і мы цяпер шэрым ранкам ідзём на вакзал, каб адправіцца на фронт.
Ленц адчыніў дзверцы таксі.
— Асцярожна! — сказаў ён.
Машына ўся была запоўнена
— Апошнія! — заявіў Готфрыд самазадаволена. — Запатрабавалі пэўных намаганняў. Давялося правесці даволі працяглую дыскусію пра іх са святаром.
— У яго светлыя дзіцячыя вочкі? — спытаў я.
— Ага, значыць, гэта быў ты, брат! — адказаў Готфрыд. — Значыць, ён расказваў мне пра цябе. Бедалага быў вельмі расчараваны, калі зразумеў, што ў цябе за малітвы. А яму ўжо здалося, што набожнасць мужчынскай часткі насельніцтва зноў пайшла ўгору.
— Няўжо ён цябе так і выпусціў з кветкамі? — спытаў я.
— Мы з ім паразмаўлялі. А потым ён дапамог мне нарэзаць ружаў.
Пат засмяялася.
— Няўжо праўда?
Готфрыд усміхнуўся.
— Вядома. Карціна была казачная: духоўны айцец скача ў паўзмроку, каб дастаць самыя высокія галінкі. Яго апанаваў спартовы азарт. Расказваў мне, што раней, у гімназіі, быў добрым футбалістам. Здаецца, правым нападаючым.
— Ты спакусіў пастара на крадзеж, — сказаў я. — Гэта абыдзецца табе ў пару сотняў гадкоў пекла. А дзе Ота?
— Ён ужо ў Альфонса. Мы ж ідзём вячэраць да Альфонса?
— Ну, вядома, — сказала Пат.
— Дык наперад!
У Альфонса нам падалі шпігаванага зайца з чырвонай капустай і печанымі яблыкамі. На заканчэнне вячэры ён паставіў на патэфон пласцінку з хорам данскіх казакоў. Гэта была вельмі ціхая песня, хор вёў яе стрымана, як далёкі арган, а над ім плыў адзінокі светлы голас. Мне здалося, быццам нячутна адчыніліся дзверы, у пакой увайшоў стары змораны чалавек, моўчкі сеў за столік і заслухаўся песняй сваёй маладосці.
— Дзеці, — сказаў Альфонс, калі хор, паступова заціхаючы, лёгка выдыхнуў апошні гук. — Дзеці, вы ведаеце, пра што я заўсёды думаю, калі чую гэтую песню? Пра Іпр. Памятаеш, Готфрыд, сакавік 1917 года, вечар з Бертэльсманам?
— Так, — сказаў Ленц, — я ўсё помню, Альфонс… Вечар і вішнёвыя дрэвы…
Альфонс кіўнуў.
Кёстэр устаў.
— Здаецца, пара. — Ён зірнуў на гадзіннік. — Трэба ехаць.
— Па чарцы каньяку, — сказаў Альфонс. — Сапраўднага «Напалеона». Я ж прынёс яго спецыяльна для вас.
Мы выпілі каньяк і падняліся.
— Да пабачэння, Альфонс! — сказала Пат. — Я так любіла бываць тут. — Яна падала яму руку.
Альфонс зачырванеўся. Ён сціснуў яе даланю ў сваіх лапах.
— Ну, калі што якое… проста дайце знаць. — Ён глядзеў на яе разгублена. — Вы цяпер належыце да нас. Ніколі не падумаў бы, што жанчына можа стаць сваім хлопцам.
— Дзякую, — сказала Пат. — Дзякую, Альфонс. Вы сказалі мне самае прыемнае, што толькі можна. Да пабачэння і ўсяго найлепшага.
— Да пабачэння! Да хуткага!