Уліс з Прускі
Шрифт:
РСДРП — гэта партыя рускіх рэвалюцыянераў. Лявонка пра гэта ведаў.
— Дык вось, — працягваў Іван, — у доказ газета разбірае статут РСДРП, у якім адбіліся выразныя цэнтралістычныя тэндэнцыі. Гэта тое самае самадзяржаўе.
— Яны дзейнічаюць падпольна, — сказаў Лявонка, — а канспірацыя патрабуе дысцыпліны.
— Усё роўна да дабра гэта не давядзе!
Выйшла гаспадыня і абвясціла:
— Торт з кавай!
— Пачакай, дарагая, — спыніў яе муж, — тут у нас гаворка цікавая.
— Дык адно аднаму не шкодзіць. — Мелані ўнесла торт,
Гаспадар паглядзеў на свайго работніка, прыязна ўсміхнуўся:
— Дык вось, дружа-беларус, заставайся ў нас.
Лявонка ўжо пераканаўся, як пацяплелі адносіны да яго з боку гаспадароў. Чэснасць і працавітасць хлопца, відаць, прыйшліся даспадобы, але тым не менш запрашэнне прагучала нечакана. Ён падумаў, што калі хто з прускаўцаў перамяшчаўся ў які-небудзь іншы куток Расійскай імперыі ці выязджаў за мяжу, што здаралася надзвычай рэдка, і заставаўся там, што было ўжо і зусім рэдка, памяняўшы бацькаўшчыну на новае месца жыцця, дык, трэба сказаць, яго не асуджалі, а хутчэй згаджаліся з учынкам чалавека: значыць, там лепш. Лявонка пра гэта ведаў.
— Добра? — як бы яшчэ раз падштурхнуў Іван.
Сапраўды! Павінен жа ў чалавека быць свой дом. Над гэтым прускавец думаў не раз.
— Заставайся! — падхапіла Мелані.— Завядзеш свой бізнес!..
Ён уздыхнуў, пачасаў патыліцу і шчыра прызнаўся:
— Дадому цягне, маці ў мяне там засталася, сёстры…
— Выпішам іх сюды — і маці, і сясцёр! Работы ў Амэрыцы вунь колькі, хопіць усім!
І Мелані ўхвальна ківала галавой.
— Падданства возьмеш!
Адчувалася, што гаспадары шчыра паважалі работніка, а можа, нават мелі на яго і якіясьці свае разлікі.
— У мяне яшчэ і дзядуля ёсць…
— І дзядулю!
— Стары ён, не вытрымае дарогі. Ды і спраў шмат: хату трэба дабудаваць, можа, зямлі ўдасца прыкупіць, каня добрага, пару кароў…
Пасля гэтага яны нейкі час маўчалі.
— Што ж, у кожнага свае планы, свае мэты… — услых падумаў Іван. — О'кэй! Будзе відаць! — махнуў ён рукой і разліў у шклянкі рэшткі сідру.
Часцей сталі прыходзіць лісты з Прускі, якія ён перачытваў па некалькі разоў. Пачыналася яшчэ адна амерыканская зіма. Магчыма, пагэтаму ўзмацніліся сум, душэўная трывога. Іван і Мелані бачылі яго стан.
Неяк гаспадар сказаў:
— Чаго ты зажурыўся? Вазьмі закуры, весялей будзе!
Яны закурылі, але курыць не хацелася, і запаленая цыгарка пагасла.
Іван параіў:
— Грошай крыху пашлі. І табе, і ім весялей будзе.
Іх размову чула Мелані.
— Лявон, ты ўвесь час адзін ды адзін — гэта ненармальна. Табе патрэбна гаспадыня. — Мелані ўтаропілася на яго сваімі вялікімі чорнымі вачыма.
Ён спачатку нічога не адказаў, успомніў Анет, а потым адмоўна пакруціў галавой:
— Жаніцца мне няма як, місіс Мелані, мяне дома чакаюць. Я там за гаспадара…
— А мне, па праўдзе кажучы, — Іван падмаргнуў жонцы, — зяць патрэбен. Камусьці трэба ж ферму пакінуць…
Відаць, і Мелані гэтак думала.
— А што ты там рабіцьмеш, на радзіме
— Што ўсе робяць. Поле араць…
Іван стрымана ўсміхнуўся:
— Сахою?
— Нічога! З цягам часу з Амэрыкі «Фардзон» выпішу! Калі гаспадаром стану… — чамусьці раптам шкада стала — і гаспадара і гаспадыню. Столькі добрага яны яму зрабілі.— А можа, і вярнуся. Жыццё пакажа.
— Лепш, чым у нас, ты нідзе не знойдзеш! — усміхнуліся і гаспадар і гаспадыня і разышліся — у кожнага была свая праца.
Тонкім, бліскучым лёдам пакрываліся лужыны. Патроху церушыўся снег. Лявонка чысціў сцежку ад ганка да стадолы, кінуў коням канюшыны, разам з гаспадаром пакарміў кароў. Захацелася яшчэ раз перачытаць атрыманы нядаўна ліст з Прускі. Ён зайшоў у павільён, узяў са стала ліст і разгарнуў яго. Ліст запоўнены вялікімі няроўнымі літарамі — пісала Барбарка:
«Дарагі сынок, брацік і ўнучак!
Як ты там маешся? Жывы, здаровы? О, як бы мы хацелі б глянуць хаця б здалёк на цябе, што ты там парабляеш, ці, можа, забыў пра нас. Гэта ж прайшло столькі часу. Ад Спаса мінула ўжэ шэсць гадоў, як ты ў той Амэрыцы. Добра, што ты адмовіўся ад амэрыканскага падданства. Нашто яно табе! Вяртацца пара!
Цяпер пра нашы навіны. У царкве была служба ў гонар юбілею трохсотгоддзя дома Раманавых. Усё было вельмі ўрачыста. Айцец Глеб справіў новую рызу. Кузёмка гэту зіму некалькі тыдняў пражыў у нас. Плёў пасталы. Сам, праўда, у ботах. Расказваў, што шмат народу з нашага краю едзе ў Сібір, на перасяленне. Мы іх шкадуем. Надта ж цяжка назаўсёды пакідаць бацькаўшчыну, але што зробіш — трэба. Доля такая. У школе на Ражаство была ёлка. Пан Падгурскі даў тры рублі, на якія купілі цукеркаў і пернікаў. Дзеці расказвалі вершы, спявалі, весяліліся, а потым дасталі гасцінцаў.
Ганну Васілішыну наша Фядорка бачыла з Трахімам. Ён ёй і раней праходу не даваў, усё заігрываў, але Ганна малайчына, трымаецца, цябе чакае. У Хомчыхі нарадзіўся сын. Назвалі Арывонам.
Ажаніўся нарэшце Аляксей Галёнка. Не адну дзяўчыну скрыўдзіў, пакуль ажаніўся. Паўла Гальяша забралі ў салдаты. Скончыць вучылішча яму, беднаму, не ўдалося — не хапіла грошай. Апошні час жыў пры бацьках, дапамагаў на полі і ў клуні.
У нас не перастаюць ліць дажджы. Разлілася Лосьна, і добрую палавіну сена знесла вадою. Падгурскі купіў ровэра на гумовых колах, пафарбаваных у чырвоны колер. Спрабаваў ездзіць, але па снезе колы коўзаюцца, і ровэр упаў, прываліўшы самога Падгурскага.
Дзядулю нашага раматус даймае, ногі ломіць. Збольшага дапамагае дзядзька Хведар. Усяго табе самага найлепшага. Калі б ты ведаў, як мы чакаем ліста ад цябе, то пісаў бы, напэўна, часцей.
Усе табе перадаюць паклоны, і дзядзька Хведар.
Пісала Барбарка».
Ён напісаў у адказ, што ўлетку будзе дома і што чакае не дачакаецца той хвіліны, калі яны нарэшце ўбачацца. І сапраўды, нейкая сіла цягнула яго туды, адкуль прыехаў, прымушала думаць пра тых, каго пакінуў у родных мясцінах: