Збор твораў у двух тамах. Том 1. Паэзія

Гениюш Лариса Антоновна

* * *

Йду па Менску, нідзе сваёй мовы не чую. Можа, сцішана б’ецца пад сэрцам яна? Крывічам хочуць праўду падкінуць чужую, але ж праўда ў народа адвеку адна! За душою адныя мы маем багацці, нашых продкаў сярмяжных не зблытаць ні з кім. Гаварыце ж на мове, што чулі ад маці. Беларусь – Маці нашая – перад усім!

* * *

Топчуцца коні тэўтонаў па землях адвечных прусаў. Захопнікам не ўсё роўна – прусам жыць пад прымусам. Пярун ім не

дасць парадаў, бяссільны перад аружжам. Сваю прадыктуе “праўду” вораг хітры і дужы. Дарма разбіваюцца хвалі жалем пакутным аб бераг. Волю народу забралі чужацкія сіла і вера. Вецер у цемры блукае, плача ўначы, як гуслі: “Дзе ж ваша мова жывая? Дзе ж вашы песні, прусы?” Душы ў няволі змоўклі, сціхла іх шматгалоссе. З песні танюткай ноткі ад прусаў не засталося. Але беларусы – не прусы! Нашаму слову не ўмерці! Хлеба забралі лусту, а мову не вырвуць з сэрцаў! Нам сонца надзеяй свеціць, і сэрцы у нас – не мякаць. Балтыйскі сірочы вецер над намі не будзе плакаць. Мы, беларусы – не прусы, зратуем сябе ад згубы, пакуль наша горла пракусяць – паломяць крывыя зубы. Зратуем роднае слова, мы, беларусы – не прусы. Нам не сканае мова рэхам апошнім на вуснах!

* * *

Снег пластом. Паімчаліся сані, коні ў шэрым, у белым сады, родны край, і шляхі тыя самыя, і палі. Ды не тыя гады... Куды едзем? – А блізка ўжо вечар, боль нясцерпны, і слёзы, як град. Там, дзе дом наш, даўно ўжо пустэча, заварочвайце коней назад. Мгла былога, дымок успамінаў міражы залатыя плятуць. Ажываюць сляды ў каляінах дзён мінулых, якіх не вярнуць...

* * *

Разліся, мова, як мора, мова народа, паэтаў. Досыць нямой пакоры, цесна ў сялянскім гета! Можна змяніць кашулю, туфелькі ці пальчаткі. Нельга мяняць матулі, бацькавай роднай хаты. Нельга шляхі Скарыны сцежкай змяніць інакшай. Нельга сям’і зубрынай долі шукаць не нашай.

* * *

Маўчыць зямля, маўчаць у ёй магілы, схаваны ў землю боль людскі маўчыць. Няма магіл, якія б гаварылі, за іх жывыя мусяць гаварыць. Пакуль ёсць праўды хоць зярнё пад сонцам, не згіне след мучэнняў і пакут. Няхай дрыжаць крывавыя забойцы – народ над імі свой учыніць суд!

* * *

Чало у поце, далоні – ў працы, у сэрцы – туга. На душах нашых, як на сабацы, след ланцуга. Ланцуг, што душы сціскаў вякамі, пара скідаць! А ён – жалезны, яго й клыкамі не разарваць… Чорныя брацця – Гвінея, Гана – ў свабоды час з тугой у сэрцах, ўжо раскаваных, глядзяць на нас. Мова народа ў аковах гіне – годзе душыць! Калі іх з рук нам ніяк не скінуць – скіньма з душы!

* * *

Прыляцела

сінічка пад малое акно, быццам знаемся з ёю мы аднекуль даўно. І махае галоўкай, і глядзіць на мяне, аж трапеча галінка пры замёрзлым акне. Я прыяцельцы рада, маленькі мой госць, ты глядзіш на мяне, як мая маладосць. Вабіш лётам свабодным, звонкай песняй для хат, аж з вачэй непагодных мне пасыпаўся град…

* * *

Вершы мае, захаваныя ў сэрцы на сто замкоў. Вершы мае, закаваныя за праўду і за любоў. Вершы мае вы, шэрыя птушкі з-пад аблакоў. Песні мае вы, верныя скарбам маіх дзядоў, спадчыне неацэненай, мудрасці, глыбіні, выбеленыя цярпеннямі, гартованыя ў агні. Вершы – як доля зрэбная, як мроіва на зары, голас мой, сцюжай цярэблены, зломаны без пары. Песні на поўнач гнаныя, песні з-пад ланцугоў, песні непрадаваныя, песні – цярпення кроў. Вершы мае падбітыя, водгулле маіх дум. Вы, як і я, забытыя, крыкі мае ў бяду. Дзе пазбіраць разгубленых, як у вянок сплясці... Песні – мой хорам, зрублены з родных бярвён у жыцці.

* * *

Памёр паэт сягоння ціхай ноччу – з вачэй народа слёзы паплывуць. А халуі вось паміраць не хочуць, а халуі свой век другі жывуць. Згарае той, каму агонь даступны, і ўвысь ляціць, хто прэч адкінуў страх. Той не згарыць, хто поўзае на пупе і ліжа бот, ён у жыцці ўжо – прах. Хто гне хрыбет, хто поўзае – той слізкі, не папаўзе за ім дастойны брат, адкіне ён, як гадзіну, падлізу, а на падлізаў родны край багат… Паэты мруць, а плодзяцца такія, якім вачэй да сонца не падняць, што між братоў – сляпыя і глухія, ім толькі бот скрываўлены лізаць…

* * *

Я ідалам ні дарам, ні за грошы блюзнерскіх песняў-гімнаў не пяю і мовы роднае ў ахвяру не прыношу. Адна стаю. У сцюжу нават, перад смерцю белай святых у муках не зраклася праўд. Маё чало чамусь мінаюць стрэлы. Такі загад? Адна стаю, не час яшчэ ў магілу, мой лук і меч – цярпенне і любоў. А прыйдзецца – за лёс Радзімы мілай аддам я да апошняй кроплі кроў!

* * *

Сонца. Надзейны і праведны шлях. Дзень мой слязою не затуманены. Мысляў свабодных адчайны размах над Краем, пакуль закайданеным. Вартыя, слаўныя тыя ў жыцці, хто – з годнасцю чалавечай. Лозам згінацца, змеям паўзці, людзям – выпростваць плечы!

* * *

Зацвітаюць чаромхаю вёсны, бродзіць лугам туман палявы. Людзі крылы ўздымаюць у космас, людзі бродзяць нагамі ў крыві. Сталі ўсе мы крылатыя раптам – многа сіл, многа дум, цесна жыць. Запрагаем маленечкі атам неакелзанай волі служыць. Хвалявання людскога прыбоі, Магеланаў да зор караблі… Сэрцу цесна, крыві неспакойна на маленькім арэшку Зямлі.