Злая зорка

Шамякин Иван Петрович

Пятро пачакаў яго, але павітаўся вельмі непрыветліва. Глядзеў, як строгі настаўнік на вучня, што нашкодзіў.

— Ну, вызначыліся вы ca сваім вяселлем. Прагрымелі на ўвесь раён. Яшчэ мяне цягнулі…. Хапіла ў мяне розуму…

— Чым мы прагрымелі?

— Мала? У наш час! Дабіцца, каб пабіць сакратара райкома…

— Камсамола.

— Якая розніца — каго. У доме старшыні. У яго рука ў гіпсе. Жах! Што за норавы! Афіцэр, называв цца. Герой Афганістана!.. Чорт знав што такое! Ганьба на ўвесь раён.

— Гэта

ён вам паскардзіўся? Плечка? Па сярод ночы?

— Адказныя людзі далажылі.

— Людзі? Аператыўныя людзі,— i тут жа ліхаманкава закруцілася «вылічальная машына»: «Хто? Няўжо хтось з маіх намеснікаў? Дар’я? Не можа быць! Кацярына? Вясёлая свацця. Іосіф?»

— I ў Пустахода. Выконвалі антыалкагольную пастанову! Даём прыклад! Лічыць ваш сват, што яму ўсё дазволена!

«Значыць, Іосіф. Ён адзін там быў. Правільна разлічыў, намеснічак. Дай старому пад зад, выбі з крэсла — глядзі — сам у яго сядзеш. Але гэты чаму так узвінчаны? Сам, мабыць, учора перапіў — плямы на твары. Ды i ўвогуле — пра што яны ў такі час?»

— Глупства гэта, Пятро Міхайлавіч! Знайшоў праблему!..

— Глупства? — Першы ажно крутануўся, звіўся, як вуж. — Ды калі Плечка напіша ў абком, мы з вамі будзем стаяць на тым коўрыку, пра які анекдоты сачыняем. У часць напіша — i развянчаюць вашага героя.

— Ды пайшоў ён, твой Плечка! — i паслаў яго далёка-далёка. — Гліста! А разам з ім i стукач, які так паспяшаўся данесці табе. A ў цябе што — больш праблем няма? Ты нічога не чуў?

— А што?

— Пра станцыю.

— Пра якую станцыю?

— Дык слухай.

У нервовым узбуджэнні Пыльчанка перайшоў на «ты» — сам не заўважыў. На першага гэта моцна па дзейнічала. Нагадала розніцу ва ўзросце, у вопыце работы. Але галоўнае — ашаламіла, што Пыльчанку не спалохалі яго пагрозы i праборкі i што гэта не гульня, што па ўсім відно, усе гэтыя вясельныя прыгоды, якія для яго, першага чалавека ў раёне, сталі «гваздзём дня» ледзьве не з досвітку, старшыню, віноўніка, мала турбуюць. I Пятру Міхайлавічу стала ніякавата: ці не прынізіў ён сябе, свой аўтарытэт непрадуманым наскокам?

Уважліва i сур’ёзна выслухаў расказ, як прыйшла звестка аб пажары, як пазваніў загадчык райана, што паведаміў Пустаходаў зяць, вярнуўшыся з Пры пяці. I пра яго, Пыльчанкавы, вячэрнія пошукі звестак.

— За паўсотню кіламетраў жывём — а як на іншай лланеце. Тэлефоннай сувязі з суседзямі не маем. Брацкія рэспублікі! Людзі праз акіян проста пера званьваюцца, з вулічнага аўтамата. Пра галоснасць галосім. Якая да чорта галоснасць!

— А што вы хочаце — званіць на ўвесь свет пра такі аб’ект?

— Які аб’ект? Пятро Міхайлавіч! Амерыканцы не знаюць нашы атамныя станцыі? A калі вось з гэтага чыстага неба сыплецца… чорт знае што там можа сыпацца! Як яны называюцца —

радыенукліды? Пра фаны мы! Невукі! Я толькі ўчора ўвечары фізіку пачытаў… за дзесяты клас. Нарэшце дайшоў, што ж гэта за звяры — нукліды. На зборах па грамадзянскай абароне сядзеў — i мух лічыў ці пра надоі думаў…

— Каб што сыпалася — нам далі б сігнал.

— Ты ўпэўнены?

— Ёсць людзі, якія гэтым займаюцца.

— Усё ў нас ёсць! I людзі. I прыборы. Але людзі спяць, а прыборы — папсаваныя, трыццацігадовай даўнасці. Калі ўзарвалі першую бомбу, апраменілі людзей, жывёл — тады падумалі пра абарону. А ця пер — як перад Айчыннай. Былі танкі, была артылерыя, а немцы ішлі трыумфальным маршам…

— Што вы так узвінцілі сябе? Дзякуй богу, ніхто не наступав.

— Не наступав? Невуцтва наступав! Разгільдзяйства! Безадказнасць! Самазаспакоенасць!

— Ну i ну, сапраўды не вясельны ў вас настрой. А з Плечкам уладзьце. Будзе скандал.

— Які скандал цябе хвалюе? Ды пляваў я на гэты скандал!

— М-да… Не выветрылася ў вас…

— Што ў мяне не выветрылася? Хмель? Пятро Міхайлавіч! За каго ты мяне лічыш?

— Я вас лічыў харошым работа i кам.

Спыніліся перад ганкам райкома. Сакратар як бы даваў зразумець: усё, дайшлі, пагаварылі, хопіць, давай займацца кожны сваёй справай. Не, Пыльчанка не здаваўся.

— Пайшлі, пазвонім Аляксею! Не можа быць, каб ён нічога не знаў.

— Калі ён не звоніць, то i нам няма чаго барабаніць. Выхадны.

— Мы абавязаны інфармаваць.

— Пра што? Што ў су седа кабыла здохла?

Недарэчны жарт. Пыльчанку ён абурыў.

— Пятро!..

Першага спачатку збянтэжыла, здзівіла фамільярнасць старшыні. Цяпер пачала раздражняць, злаваць. Ен намагаўся вынайсці, як паставіць на сваё месца, падобна, сапраўды непрацверазелага «бацьку раёна». У чалавека яўна «пункцік» з’явіўся — боязь радыяцыі. Чытаў ён неяк, што ў Англіі, здаецца, урачы адкрылі i такое псіхічнае захворванне i нават назву яму прыдумалі адмысловую, якую i вымавіць цяжка. Можа, сказаць старому пра гэта — як бы жартам? Не зразумее ў такім стане. Пакрыўдзіцца. Далікатна нагадаў, каб вярнуць да субардынацыі, што ён не проста Пятро, а Пятро Міхайлавіч. У адказ пачуў рашучае:

— Трэба адмяніць свята!

— Яков?

— Футбол наш.

— Да вы што? Панікёр вы, Уладзімір Паўлавіч. Вось вы хто! Ды нам голавы здымуць за такую па ніку! А мне галава яшчэ патрэбна. Не знаю, як вам.

Выходзіць, i з «бацькам раёна» карысна пагаварыць вось так. Пыльчанка як звяў адразу. Вшавата— так, прынамсі, здалося Пятру Міхайлавічу — пераступіў з нагі на нагу, па-старэчы нязграбна павярнуўся i пайшоў пад каштанамі, што за адзін дзень зацянілі тратуар зялёнай кіпенню маладога лісця.