Буранны паўстанак (на белорусском языке)
Шрифт:
Потым прыйшоў мула, каб чытаць малiтвы з карана. На правiльны шлях настаўляў мула.
А ён стаяў, прывязаны да бярозы, з рукамi, якiя былi сцягнуты за спiною.
I, звяртаючыся да брата Абдзiльхана, заспяваў Раймалы-ага:
"Апошнi змрок забiраючы з сабою, прыходзiць ноч, i дзень наступны з ранiцай прыйдзе зноў. Але для мяне з гэтага часу святла няма. Ты сонца адабраў у мяне, няшчасны брат мой Абдзiльхан. Ты рады, панура радуешся, што разлучыў мяне з каханай, ад бога пасланай на зыходзе гадоў. Але знаў бы ты, якое шчасце я нашу з сабою, пакуль дыхаю, пакуль не перастала
Над галавою ледзь чутно зашалясцелi галiнкi па долку. Дзень наставаў. Даведаўшыся, што Раймалы-ага страцiў розум, паглядзець на яго прыехалi суседзi. Не злазячы з коней, яны збiлiся ў гурт, трымаючыся на адлегласцi.
А ён стаяў у парваным адзеннi, прывязаны да бярозы. I песню спяваў, тую песню, якая славутай стала пасля:
З чорных гор калi пойдзе качэўе,
Развяжы мне рукi, брат мой Абдзiльхан.
З сiнiх гор калi пойдзе качэўе,
Дай мне волю, брат мой Абдзiльхан.
Не гадаў я, не думаў, што табою буду
Звязаны я па руках i па нагах.
З чорных гор калi пойдзе качэўе,
З сiнiх гор калi пойдзе качэўе,
Развяжы мне рукi, брат мой Абдзiльхан,
Сам я ў неба дарогу знайду.
З чорных гор калi пойдзе качэўе,
Я на кiрмаш не траплю, Бегiмай.
З сiнiх гор калi пойдзе качэўе,
Не чакай мяне там, Бегiмай.
Мы з табою спяваць там не будзем,
Конь мой не паспее, сам я не дайду.
З чорных гор калi пойдзе качэўе,
З сiнiх гор калi пойдзе качэўе,
На кiрмаш не прыйду, Бегiмай.
Бо я ў неба дарогу знайшоў...
Вось якая яна, гiсторыя гэтая...
Цяпер, па дарозе на Ана-Бейiт, праводзячы Казангапа ў апошнi шлях, пра гэта ўсё думаў неадчэпна Едыгей.
XI
Цягнiкi ў гэтых мясцiнах iшлi з усходу на захад i з захаду на ўсход. А па абодвух баках чыгункi тут ляжалi, вялiкiя пустынныя прасторы - Сары-Азекi, Сярэдзiнныя землi жоўтых стэпаў...
У гэтых мясцiнах адлегласцi вымяралiся адносна чыгункi, як ад Грынвiчскага мерыдыяна...
А цягнiкi iшлi з усходу на захад i з захаду на ўсход...
Мiнаваўшы вельмi доўгi праезд уздоўж чырвонапясчанай стромы Мала-Кумдычап, дзе некалi кружыла Найман-Ана ў пошуках свайго сына-манкурта, яны апынулiся на подступах да Ана-Бейiта. I тут здарылася першая нечаканка. Яны напаролiся на перашкоду - агароджу з калючага дроту.
Едыгей спынiўся першы - вось табе i раз! Ён нават прыўстаў на страмёнах i паглядзеў направа, паглядзеў налева - наколькi ахапiць вокам, нiтаваўся паўсюль непраходны калючы дрот, начэплены ў некалькi радоў на жалезабетонныя чыгунныя слупы.
Ззаду спынiлiся трактары. Першым выскачыў з кабiны Сабiтжан, за iм Доўгi Эдыльбай.
– Што такое?
– махнуў рукой Сабiтжан на агароджу.
– Не туды патрапiлi, цi што?
– запытаўся ён у Едыгея.
– Чаму не туды? Туды, ды толькi вось дрот узяўся аднекуль, каб яго чорт узяў!
– Няўжо яго раней не было?
– Не было.
– Што рабiць цяпер? Як мы паедзем далей?
Едыгей прамаўчаў. Ён i сам не ведаў, што рабiць.
– Эй, ты! Ану спынi трактар! Хопiць тарахцець!
– раздражнёна кiнуў Сабiтжан Калiбеку, што высунуўся з кабiны.
Той заглушыў матор, за iм замоўк i экскаватар. Стала цiха. Зусiм цiха.
Вялiкi саразекскi стэп распасцiраўся пад небам ад краю i да краю зямлi, але праходу да Ана-Бейiцкага могiльнiка не было.
Першы парушыў маўчанне Доўгi Эдыльбай:
– А што, Едыке, раней дроту тут не было?
– Зроду не было! Першы раз бачу.
– Выходзiць, што абгарадзiлi зону спецыяльна. Для касмадрома, напэўна? выказаў здагадку Доўгi Эдыльбай.
– Вiдаць. Iнакш нашто столькi працы - у голым стэпе такую агароджу ставiць. Некаму ж прыйшло ў галаву. Што ўздумаецца, тое i робяць, каб iх чорт узяў!
– вылаяўся Едыгей.
– Ды што тут лаяцца! Трэба было даведацца, перш чым выязджаць на пахаванне ў такую далеч, - панура сказаў Сабiтжан.
Настала цяжкая паўза. Буранны Едыгей непрыязна глянуў зверху ўнiз, з вышынi Каранара на Сабiтжана, якi стаяў побач.
– Ты вось што, родны, пацярпi крыху, не мiтусiся, - сказаў ён як мага спакойней.
– Раней тут не было калючага дроту, адкуль было ведаць?
– Вось пра гэта i гаворка, - буркнуў Сабiтжан i адвярнуўся.
Зноў змоўклi. Доўгi Эдыльбай нешта меркаваў.
– Што ж рабiць цяпер, Едыке? Што рабiць? Цi ёсць iншая дарога на могiльнiк?
– Павiнна быць. Чаму ж не? Ёсць тут дарога, кiламетраў пяць управа, адказаў Едыгей, азiраючыся па баках.
– Давайце рушым туды. Не можа быць, каб без праезду - нi туды нi сюды.
– Гэта дакладна, што там ёсць дарога?
– задзiрлiва ўдакладнiў Сабiтжан. А то якраз атрымаецца - нi туды нi сюды!
– Ёсць, ёсць, - запэўнiў Едыгей.
– Сядайце, паехалi. Не будзем марнаваць час.
I яны зноў рушылi. Зноў затарахцелi ззаду трактары. Паехалi ўздоўж дроту.
Едыгей перажываў. Ён быў вельмi збянтэжаны гэтым. Як жа так, злаваў ён у душы, пазакрывалi, агарадзiлi ўсё вакол, а на могiльнiк дарогi не паказалi. Вось справы, вось жыццё! I, аднак, у яго была надзея - павiнен быць нейкi ўказальнiк i на гэтым, паўднёвым, баку.
Так яно i сталася. Выехалi проста да шлагбаўма.
Наблiжаючыся да шлагбаўма, Едыгей звярнуў увагу на належную трываласць прапускнога пункта: моцныя бетонныя маналiты па краях, каля самага праезду з краю дарогi цагляны дамок з шырокiм, скрозь суцэльным шклом, зверху, на плоскiм даху, былi ўстаноўлены два пражэктары. Ад шлагбаўма далей iшла асфальтаваная дарога. Едыгей затурбоцiўся.