Хан Кене (на каз.яз.)
Шрифт:
— кесі атын ылан ыза йленсін енді Жнділ! — деп есіней клді де, ішігін иыына іліп, жара шалбарын олтытай йден шыып кеткен.
Тоалыны отауына жаындай беріп, анандай жерде, кген асында екі бетін олымен басып, екі иыы бір ктеріліп, бір тсіп нсіз жылап отыран Жнділді крді. айырылып араан да жо. «кені тоалына ініні баранын бетіме салы ететін сабазсы ой, ал енді не айтар екенсі?» — деді ол кбірлеп, зіні туан баласын табалай, сйтті де а отауа беттей берген.
Бір нкері соынан асыа уып келіп:
— Алдияр аа слтан, ке-шешесін айтеміз, крші ауылдан келе жатан бетінде ол-аятарын байлап сайда
— оя берідер, — деді де а отауа кіріп жо болан.
оырлжа шаыратан тскен кн сулесінен бетін сл рірек озады да, айтадан тоалына арады. Одан бетін аударып босааа кз тастады. Босаада керегеге жібек блдіргісінен ілінген сегіз арыс, рімі ос саусаты ырай сапты амшы тр.
з баламен ойнас болатын патшаарсы ой, алсам айтер еді ана амшыны астына, деп ойлады ол бір стте. Біра ол ойынан тез айтты. Зейнеп осал жерді ызы емес. араралы аа слтаны Жамантайды кенже арындасы. Б да Туке слтанны ызы. Слтан ызын руа дстр жо. намаса, немесе дм-тздары жараспастай кектессе слтандар рып бойынша ондай йелді затып келгеніндей, бір кш етіп ыралтып-жыралтып тркініне апарып салуы керек. Кнсін з кесі тартызады. «И, бл амшы саан емес, бтендерге арналан, анау орасын сымды трт таспа, осы оырлжаны з олымен-а талай л мен кні арасында ойнаан».
Аа слтан айтадан тоалыны бетіне кз тастады. Та ата оырлжа йге кіргенінде Зейнеп, йытамай ктіп жатыр екен. Тоала нпсімар сезіммен кіл осан жйрік днендей Шыыстан грі азбан жылыдай ауыр денелі оырлжаны жні блек трізді. Аа слтан трге келіп жантайып кзі ілегіп кеткенше, Зейнеп болыскей кереуетті саырлатып, «жаныма келсейші» деп шаырандай лсін-лсін дбекши берген. Бір шапса за шабатын бден алжыраан крі мстек, жас байталды ойнаысы келгенін білсе де, шаршаандытан жастыа басы тиісімен ор ете алан. Содан сске кезінде кзін ашса, ая жаында тоалы отыр екен. Ызалы жастан блауланан екі кзі Кмісті абыройы ан боп атан оырлжа кйлегіні етегіне адалан…
оырлжа ымсынар емес. «зіні кп істегеніні бірі ой мені тндегі бозбалашылыым», — деп анды етегінен именбестен жнді балтырлы аяын созып;
— Уала, — деген. Содан айтып тіл атан жо. Ал Зейнеп сол сскеден кн ктеріліп, тске таяана дейін лі озалмай отыр. зын жібек кірпіктерін анда-санда бір ктеріп, ара кздерін оырлжаны кіндік тсынан тмен бір адап ояды да, абаын сл шыта кйлегіні етегіне аударады. Аырын ана крсінгендей боп демін алады да байыны жнді жуан балтырын айтадан уалай тседі.
оырлжа тыныып алан екен. лі де болса бірдемені дметіп млиіп отыран тоалды кенет аяп кетті.
— амзолыды шешіп, ана есікті тиегін салып кел, — деді оырлжа зі ыайлана беріп. уанып кеткен жас тоал орнынан асыа трып ырала басып барып есікті тиегін салды. Дл осы кезде сырт жатан біреу есікті тарт- ты. Зейнеп босаадан сыалап жіберді де:
— Слтаным, Шыыс пен Жнділ, — деді, — ашайын ба?
— Жандары шыып кетпес, кте трар, зі бері кел…
Тоалды пайы тгенделіп боланнан кейін, лден уаытта барып, есік ашылып, йге Шыыс пен Жнділ кірді. Тстері солын. сіресе Жнділ. Екі рты суалып, кзі кіртиіп, бір тнні ішінде сзектен трандай ілмиіп алан. Кнні кесі емес, зі істегендей, оырлжаны бетіне арай алмады, басы тмен салбырап кеткен. «Бсе, наашыа тартан бз кпе боларсы деуші едім, дауыс ктеруге жарар трі жо ой. Кмісті де енді маайынан жрмессі», — деді ішінен аа слтан. Жнділ расында да кесіні айтанындай боз кпе, боса бел, жігерсіз жігіт еді. Бар махаббатын тнде жылап тауысандай Кмістен де кдер зген, кеге де арсы сз айтар дрмені жо, азіргі трысы ажырсыз, салы суа кеткен адамны кейпі еді.
Ал Шыыс болса сусыны ана умашталан тоал шешесіні жайрадаан трін кріп, жанжалды жеіл біткенін тсінді. «Татуласан екенсідер. Бсе, ара ниетті крі орау, жзге істеген иянатыны зіне айтарылан бірін кешірсе керек етті. Енді кеден келер ауіп жо».
кесіні сырын осы кнге дейін аны тсінбеген Шыыс, оны баласына лмей кешпес кек сатап аланын айдан білсін!
оырлжа бошантайынан Талызинны бйрыын айта алып, балаларына оып берді де:
— Сендер а патшаны офицерлерісідер. Бйрыты орындау — борыштары. райсы жз сыпайдан алып, ереуіл ктерген елдерге жрідер. Айтандарыа кнсе кшкен жртты кейін айтарыдар, кнбесе бастарына аыр заман орнатыдар, — деді.
— Егер кшіміз жетпесе айтеміз? — деді кесіні сз тркінін аарып алан Шыыс, — Кенесары слтан осал жау емес.
— А патша офицеріні сзі емес айтып траны, арам. дайменді рпаыны атына кір келтірмедер! — деді аа слтан келте айырып.
Крер кзге лімге айдап саланынан Шыыс атігез кені з кнсін кешпегенін ты. Аа слтана енді сз айтармай екі баласы н-тнсіз йден шыып кетті.
Аздан кейін оларды араткел бекінісіне арай шауып бара жатан дбірі естілді.
оырлжа сл тыдап трды да:
— ашаны тоал шешесіні етегіне жабыса береді, Шыыса да зін крсетер мезгіл жетті, — деді.
Зейнепті жрегі мздай боп кетті. «Брін де біледі екен. Мезгілсіз келгеніні де себебі сол болды. Анау етегіне жабысан ан да соны есебі екен. арамаында кісі жотай, туан балаларын лімге айдап салуы да соны ші. Ккжал болса осындай бол».
Крі тарлан оырлжаа Зейнеп сйсіне арады. Айыпты екені есіне тсіп кетіп, аяына жыылып кешірім сраысы да келді. Біра оны істемеді, йел болса да тбі Бкейханны рпаы екенін мытпады. Сол сазаран алпында:
— Ал Жнділді жазыы не? — деп срады.
— Жазыы баласы мен шешесіні ылмысын біледі. Жне слтан басын арашыны ызына ор етпек болды.
— Бріне де тсіндім. Енді мені тркініме ашан апарып тастайсы?
— Баланы зім таптырдым, зім жазалаймын. Ал атынды ыры тоыз тлеп сатып алам, алы малымны ны айтпай бостан-боса неге апарып саламын? — деді абаын тксите, сйтті де сл жібіп, — ымызы болса келші, шлдеп кеттім, — деп теріс брылды.
«Арам олдан алай адал ымыз ішуге дті барады», — деп Зейнеп сл та алып трды да, зін-зі жбатты. «Жарайды, хан тымында бдан да сораы кнлар болан. зі кешсе, маан не сор?».
Ол енді жоралай басып, босаада тран кміс піспекті ара сабаа арай беттеді.
Осы кезде йге біреу кірді.
— Ассалаумаалейкм.
оырлжа слем берген адамны бетіне брыла арады да, кенет жзі жылып сала берді.
— Ау, Ожар сабазсы ба?
— И, аа, слтан, зімін.
— Жарыным-ау, тірімісі, айдан жрсі? Жоары шы.
— Омбыдан. Жне жалыз емеспін, — деді Ожар трге таман отырып жатып.
— асыда кім бар?
— атыным.
— Кімні ызы?
— Тайжанны.
— ай Тайжан? лгі патшаа арсы шыып атылан… Азнабайды Тайжаны емес пе?
— И, сол кісіні ызы…