Зацюканы апостал

Макаёнак Андрэй

У гэты час падае вялізная кніга. Сын выпаўзае з–пад стала, нахіляецца над кнігай і прыкідваецца, нібы чытае.

Сын. «Філасофія — гэта трансцэндэнтальны эмпіріякрытыцызм манізму, які мае ў сабе Піфагораву амонію і Саксагоравы наўменты. Авенарыус індыцыруе, што субстанцыя быцця саліпсізму, якой аперыруюць субстанты, дыферэнцыруе столькі гіпатэнцый, колькі ў кантаўскай „Крытыцы чыстага розуму“». Памры, ясней не скажаш. А?

Тата (зусім спакойна). Дык

ты не пайшоў? Ты дома?

Сын. Не. Рашыў пазнаёміцца з філасофіяй. Але нічога, аб–са–лют–на ні–чо–га не зразумеў. А?

Тата. Такія прамудрасці табе не па ўзросту. Малы яшчэ.

Сын. Гэтыя дарослыя прыдумалі такія мудроныя словы… I навошта толькі? Іншы раз нават думаеш так: не дзеля таго, каб выказаць думку, а дзеля таго, каб утаіць тое, што наўме, падмануць.

Тата (смяецца). Гэта таксама трэба ўмець. Гэта нават больш складана. Вось яно як, філосаф. Ну, я пайшоў.

Сын. Тата! Ты павінен купіць індульгенцыю.

Тата. Што–што! Ах, індульгенцыю! Ты патрабуеш?

Сын. Так.

Тата. У старажытны час быў такі выпадак: адзін манах настойліва прыставаў да брадзячага рыцара, каб той купіў індульгенцыю. Рыцар спачатку адмаўляўся, потым, каб адчапіцца ад надакучлівага манаха, купіў у яго індульгенцыю аб адпушчэнні грахоў і мінулых, і будучых. А паколькі будучыя грахі дарованы, ён тут жа абрабаваў манаха. Абвараваў да ніткі, голенькага пусціў. Ты разуммеш прытчу, сын?

Сын (пасля паўзы). Тады хоць дачку не забывай, а то крыўдзіцца.

Тата. Не забуду.

Сын. Не забудзь і пра сучаснае ўзбраенне, пра самалёцікі.

Тата. Не забуду. А ты штудзіруй філасофію. Што зразумееш, а што неабавязкова разумець.

Тата выходзіць. Сын вылазіць з–пад стала.

Сын. Мілэдзі, вылазь! Пайшоў. Ты што–небудзь зразумела?

Дачка (муляецца). Здаецца, наш тата… Не, нічога не зразумела.

Сын. Калі гэтыя сувязі культурныя, то навошта нам абавязкова глытаць свежае паветра?

Дачка. Ты думаеш, што наш тата…

Сын. Нічога не разумею. У дарослых такая логіка, што… А што — «наш тата»? Ты нешта хацела сказаць?

Дачка. Што тата пайшоў…

Сын (адмахнуўся). Ат, пайшоў купляць табе… (не прыдумае што) напэўна, бюстгальтар.

Дачка (прымае ўсур’ёз). Ты думаеш? Ён пасаромеецца купляць такое.

Сын. Наш тата не пасаромеецца. Ён толькі назаве гэта… як–небудзь па–другому.

Дачка. А я ўжо амаль дарослая. Праўда? А?

Сын. Іменна — амаль. Адзін геніяльны іспанец сказаў: «Слова амаль — амаль слова». Яно нічога не азначае. Само ніякай сілы не мае. I ў той жа час яно можа начыста знішчыць самае моцнае,

самае вялікае слова, калі іх паставіць поруч. Ну, вот: жывы і амаль жывы. Разумны і амаль разумны. Што гэта такое? Амаль свабода. Што гэта? Амаль дэмакратыя. А? Прыніжае да свайго ўзроўню, да «нішто». Значыць, яно адначасова і вялікае слова. Ёмкае слова! Здольнае адцаліць і прыблізіць. Амаль прыйшоў. Значыць — блізка. Амаль вялікі — значыць, не маленькі. Ах, як я хачу быць амаль старым, ну хоць бы з барадой. Не расце, праклятая.

Дачка. А навошта табе барада? Фі!

Сын. Навошта? Я сёння пачаў бы перадвыбарную кампанію. Я абвясціў бы барацьбу за пасаду прэзідэнта. Э–эх, каб дарвацца мне да ўлады! Я паказаў бы ім, у каго логіка мацнейшая — у дзяцей ці ў дарослых.

Дачка. Фантазёр ты пусты.

Сын. Не толькі фантазёр. Я сур’ёзна рыхтуюся да такой пасады. Бачыш, колькі я чытаю. А каля тэлевізара колькі гібею? Не футбол па двары ганяю. Я маршальскі жэзл хачу ўзяць, імператарскі скіпетр. I вазьму! Логіка жалезная. Дарослыя пастарэюць і пойдуць на пенсію ці пераселяцца ў другое царства. Каму ўлада дастанецца? Дзецям. Толькі дзецям. Гэта значыць — нам! Ну табе, скажам шчыра, яна — як зайцу акваланг. Значыць — мне. Мне!

Дачка. Ух, як грызе цябе слава! Як ты рвешся да славы!

Сын. Грызе! Не адмаўляюся. Але мэта — вялікая, гуманная. Грызе! I яшчэ як! I калі я дарвуся да ўлады, я акружу сябе паэтамі. I яны будуць пець мне славу, асанну. Людовік XIV, каб уславіць сваё цараванне, пачаў абдорваць золатам і дарагімі падарункамі мастакоў, пісьменнікаў і паэтаў. I яны не аставаліся ў даўгу — славілі караля, яго высокі розум і апісвалі, як цудоўна жывецца народу. Вось так і я зраблю. Веліч палітыкам ствараюць паэты. А калі ўбяруся ў сілу, тады дазволю і сатыру. Сатыра моцных умацоўвае. А слабыя баяцца сатыры, забараняюць яе. Ты правільна прыкмеціла — грызе. А што ты разумееш… (Раптам зразумеў, што не перад тым спавядаецца.) I яшчэ грызе мяне… Цікава, якую ж цацку для дарослых купіў тата на імяніны свайму друту. Давай паглядзім? А?

Дачка. Нядобра гэтак. Без спросу.

Сын. Мы потым загорнем, як было.

Дачка. Я не дазваляю, і ўсё!

Сын. Ты не маеш права ні забараняць мне, ні дазваляць.

Дачка. Малыш! Я тут старэйшая!

Сын. Ну, чаго ты надзьмулася! Старэнькая! Бабуська! (Разгортвае скрутак.)

Дачка (адвярнулася). Гэта непрыстойна.

Сын (сур’ёзна). Я павінен знаць. Я павінен многа знаць, усё знаць. Усе пакуты чалавецтва — ад недахопу інфармацыі. Я не хачу пакутаваць ад недахопу інфармацыі. (Разгарнуў пакунак, здзівіўся.) Ха! Ну і штукенцыя! (Чытае па–англійску.) «Гумавая, надзімная, у натуральны рост…» (Смяецца.) Зараз мы цябе напоўнім. Паветрам.

Сын бярэ помпу і напаўняе цацку для дарослых.