Чарадзейныя яблыкі
Шрифт:
Размова Іх працягвалася, час ляцеў імгненна. Яны нібы хацелі дапоўніць тое, што не сказалі адно аднаму за апошнія дні. І калі нарэшце самае важнае, на іх погляд, было выказана, яны перайшлі да больш празаічнай тэмы.
— Адчуваю, што вам адзінока, — сказаў Гнезскі.— Прапаную калі-небудзь наведаць са мною касцёл. Мая праца падышла да завяршэння. Цяпер я заканчваю апошнюю тамашнюю фрэску «Святая Цыцылія». Хачу, каб мая вапна загучала! Яркіх фарбаў і майстэрства для гэтага мала. Сваёй прысутнасцю вы маглі б дадаць мне сілы і натхнення.
Панна Марыя пагадзілася. Ёй хацелася дагадзіць Гнезскаму. Адначасова яна адчувала, што гэты чалавек гатовы заступіцца за яе. З ім ёй было спакойна.
XXIII
З некаторай пары жыццё ў замку зноў стала трывожным. Часам у самы нечаканы момант замкавую цішыню мог парушыць які-небудзь гук: то разбівалася аконнае шкло, то чуліся крыкі і глухія ўдары аб сцяну, быццам нехта знутры спрабаваў знішчыць замак.
Вельмі хутка высветлілася, што прычынай гэтага шума, які звяртаў на сябе ўвагу, было зняволенне ў вежы маладога князя. Ён быў не згодны з паланеннем і, як мог, выказваў сваё незадавальненне. Ён наводзіў сябе так, як толькі што адлоўлены і пасаджаны ў клетку дзікі звер. Ён вырываўся на волю. Спачатку ён выбіў усе чатыры шклы вежавых акон. Затым умудрыўся ўзламаць драўляную столь. Нарэшце, пераканаўшыся, што праз верх яму не выбрацца, ён пачаў раскідваць падлогу… Каб неяк яго супакоіць, яму засылалі слуг — з пачастункамі. Але кожны раз тыя выбіраліся з вежы жорстка пабітымі.
Дземянцей, седзячы паверхам ніжэй, уважліва прыслухоўваўся да таго, што вычварае князюшка. Ён хмурыўся і незадаволена круціў галавой. Ён нават падумваў звязаць яго. Але не зрабіў гэтага, бо ведаў, што спачатку яму неабходна спытаць на гэта дазвол. Калі ж у вежы затрашчэлі дошкі з падлогі, ён не вытрымаў і адправіўся да гаспадыні замка.
Княгіня Ізабэла ведала пра свавольствы свайго сынка і была заклапочана не менш Дземянцея. Яна разумела, што выпусціць Іржыка нельга. Разгарачаны сваёй страсцю, той быў здольны натварыць сапраўдную бяду. Упершыню ў жыцці старая княгіня спалохалася.
— Ён не супакоіцца, ваша міласць, — упэўнена заўважыў ёй Дземянцей. — Хоць бы не ўздумаў выскачыць з акна.
— Ён можа выбрацца з вежы?
— Не, — адказаў слуга. — Але ён можа пакалечыцца. Я прыйшоў спытаць: ці не загадае ваша міласць звязаць яго?
— Звяжы, калі не ведаеш іншага спосабу, — суха адказала княгіня. — Спадзяюся, твае вузлы не пашкодзяць яго здароўю?
— Ніяк не пашкодзяць, ваша міласць, ніяк, — адказаў Дземянцей. І тут жа дадаў: — Асмелюся, аднак, заўважыць, што гэта не выйсце. Нельга ж вечна трымаць яго ў вежы.
— Дык адвязі яго ў Летні парк, — раптам прапанавала княгіня.
— Гэта не дапаможа, — адказаў Дземянцей. — Пры першай жа магчымасці ён збяжыць.
— Адвязі далей.
— І адтуль збяжыць. Як не раз здаралася…
— Дык што ж рабіць? Прыдумай што-небудзь, Дземянцей. Няўжо няма выйсця?
— А што прыдумваць. Усё і так зразумела, ваша міласць: пакуль князюшка свайго не даб'ецца, ён не супакоіцца. І нічога тут не прыдумаеш. У ім сама прырода загаварыла!
— Можа, яго забавіць паляваннем?
— Ідэя добрая. Але часовая. Паўмера. Не, ваша міласць, відаць, ужо панначцы давядзецца ўступіць. Не ведаю, па-мойму, дык няхай хоць каралеўская дачка — толькі б князюшка быў задаволены.
— Нешта падобнае ўжо было ў нас, — успомніла княгіня. — Калі прыязджаў пан Ліпскі са сваёю дачкою. Малышка амаль не памерла ад страху…
Княгіня падышла да акна, задумалася. Трэба было неяк рашыць праблему. Яна ахапіла позіркам замкавы роў, затым паглядзела ўдалечыню, на горад. За возерам у зеляніне галінак старых дрэў добра быў відаць вялікі пазалочаны купал фамільнага касцёла Эрдзівілаў. Здалёк ён нагадваў купал галоўнага ватыканскага храма. Лёгкая смуга дрыжала над ім і вянчала яго высокім серабрыстым крыжам. У княгіні расшырыліся вочы. Нейкая неверагодная думка прыйшла ёй у галаву. Гаспадыня замка ўздрыганулася і азірнулася на Дземянцея. Яе жывот раптам затросся, а вочы прыжмурыліся, быццам яна нюхнула нейкай гаркоты, — старуха засмяялася…
Дземянцей, які баяўся яе не менш, чым іншыя слугі, адступіў на некалькі крокаў. Хто-хто, а ўжо ён добра ведаў, што калі княгіня смяецца, нічога добрага чакаць не давядзецца. На ўсякі выпадак ён азірнуўся на дзверы.
— Вось яно! — між іншым пераможна заўважыла княгіня. — Усё! Цяпер я ведаю, што рабіць! Ведаю! Усё проста, Дземянцей! — І яна зноў засмяялася.
— Вы нешта прыдумалі, ваша міласць? — нясмела спытаў гайдук.
Княгіня скончыла смяяцца, зморшчыны яе разгладзіліся, радзімка з'ехала ўніз. Звычайны, фанабэрысты і незадаволены, выраз з'явіўся ў яе на твары.
— Прыдумала, — сцвярджаючы адказала яна. — Дзейнічаць давядзецца хутка і рашуча. Трэба зрабіць так, каб да вяртання князя сёй-той ужо прымірыўся са сваім лёсам.
— Не разумею, ваша міласць.
— Хутка зразумееш, дурань. Задумка простая, хоць і не пазбаўлена мудрасці. Варта толькі вельмі добра падумаць, як трэба дзейнічаць. Ад цябе, неразумнага цельпука, патрабуецца дакладнае выкананне маіх загадаў.
Дземянцей так і пайшоў, не даведаўшыся, што менавіта яна задумала…
Між тым старой княгіні спатрэбілася яшчэ цэлая гадзіна, каб абмазгаваць свой план. Пасля гэтага яна адразу пачала яго ажыццяўляць. Першай у яе апартаменты была вызвана Агнешка.
— Скажы, мілая, — звярнулася яна да служанкі,— ці ёсць у тваёй гаспадыні парадная белая сукенка?
— Так, ёсць, — ахвотна прызналася Агнешка. — Яна збіралася пазіраваць у ім пану Гнезскаму.
— Вось як, цікава…
Адказ служанкі поўнасцю задаволіў інтрыганку. Белая сукенка, адна з умоў ажыццяўлення яе каварнай задумы, была. Заставалася, калі спатрэбіцца, прымусіць панну Марыю апрануць яе… Адпусціўшы Агнешку, яна загадала закладваць экіпаж. Ёй трэба было з'ездзіць у касцёл, каб пагаварыць з ксяндзом, — даць яму сякія-такія загады. Размова, якая павінна адбыцца, таксама тычылася яе задумы. Яна не сумнявалася ў тым, што галоўны служка храма падтрымае яе ідэю, бо лічыла сябе гаспадыняю не толькі над сваімі халопамі.
XXIV
Касцёл — той самы, дзе заканчваў свае роспісы Гнезскі,— з'яўляўся адначасова магільным склепам Эрдзівілаў. У яго шырокім сутарэнным памяшканні стаяла ўздоўж сцен больш за паўсотню дубовых дамавін, у якіх змяшчаліся цынкавыя саркафагі з прахам прадстаўнікоў гэтага знатнага роду. Запаяныя саркафагі мелі невялікае шкляное акенца, зробленае над галавою нябожчыка. Некалі ў гэтым жа сутарэнні знаходзіліся і дамавіны з целам верных слуг Эрдзівілаў. Аднак пазней смердаў вынеслі і перазахавалі на гарадскіх могілках.