Казкi (на белорусском языке)
Шрифт:
Паведаў пра ўсё гэта падземны чалавечак ды знiк некуды.
Звечарэла. Вярнулiся два паляўнiчыя з пошукаў каралеўскiх дачок, пачалi распытваць малодшага, як яму дзень бавiўся, а ён кажа iм, што ў палацы пачуваў сябе вельмi хораша - нiякiх людзей не бачыў, адно апоўднем заходзiў нейкi маленькi чалавечак, кавалачак хлеба папрасiў; то ён даў яму, але той не ўтрымаў лусту i тады пачаў прасiць, каб паляўнiчы падняў яе; але ён не паслухаўся, дык чалавечак той сварыцца пачаў, за што давялося яго адлупцаваць, i чалавечак тады паведамiў яму, дзе каралеўны схаваныя.
Пачуўшы ўсё гэта, абодва паляўнiчыя так раззлавалiся, што ад злосцi ажно пажаўцелi ды пазелянелi. Ранiцай накiравалiся яны да калодзежа, кiнулi жэрабя, хто першым мусiць спусцiцца на дно. Выпала старэйшаму. Сеў ён у кош, прыхапiў з сабой званочак, ды кажа:
– Калi я пазваню, выцягвайце мяне хутчэй наверх.
Толькi пачаў ён спускацца, як зазванiў званочак, гэта значыць, каб цягнулi хлапца наверх. Тады сеў у кош сярэднi паляўнiчы, але з iм здарылася тое ж самае. Вось надышла чарга малодшаму сядаць у кош, апусцiлi яго на дно. Вылез ён з каша, выняў вялiкi паляўнiчы нож, наблiзiўся да першых дзвярэй, спынiўся i пачаў прыслухоўвацца; i пачуў ён, што дракон гучна храпiць. Тады хлапец прыадчынiў дзверы, бачыць - сядзiць адна з каралеўнаў, а дзевяцiгаловы дракон паклаў галовы ёй на каленi i гэтак сцеражэ дзяўчыну. Узяў тады паляўнiчы вялiкi нож i адсек адным махам усе дзевяць галоў дракону. Тут каралеўна ўскочыла, кiнулася яму на шыю, пачала абдымаць i цалаваць яго, а тады зняла з грудзей дарагiя каралi, - а былi яны з чырвонага золата, - i павесiла збавiцелю на шыю. I пайшоў ён тады вызваляць другую каралеўну. Яе таксама ахоўваў дракон, гэты меў сем галоў. Вызвалiў паляўнiчы другую прыгажуню, а пасля i трэцюю таксама, тую пiльнаваў чатырохгаловы дракон. I пачалi ўсе каралеўны распытваць смелага хлапца, бясконца абдымаць i цалаваць яго. Пасля хлапец пазванiў у званочак, званiў датуль, пакуль яго не пачулi. I пасадзiў ён трох каралеўнаў у кош i загадаў усiх iх цягнуць наверх. Прыйшла чарга i яму наверх падымацца, i тут ён успомнiў словы падземнага чалавечка, што сябры надумалi нешта благое супраць яго. Узяў хлапец тады вялiкi камень, што ляжаў на дне калодзежа, i паклаў яго ў кош; але калi кош падняўся да сярэдзiны, злыя паляўнiчыя абрэзалi вяроўку, i ўпаў кош з каменем на дно калодзежа, наверсе падумалi, што малодшы паляўнiчы разбiўся, i сябры збеглi з трыма каралеўнамi, атрымаўшы ў iх абяцанне, што тыя скажуць бацьку, быццам вызвалiлi iх гэтыя два паляўнiчыя. Прыйшлi яны да караля i пачалi прасiць аддаць iм дачок у жонкi.
А тым часам малады паляўнiчы блукаў, сумны, па трох падземных пакоях i нявесела думаў, што тут давядзецца яму памерцi. Раптам бачыць ён - вiсiць на сцяне жалейка, i сказаў ён: "Навошта ты вiсiш тут на сцяне, каму тут весялiцца?" Глянуў ён на ссечаныя галовы драконаў i прамовiў: "I вы таксама нiчым не можаце памагчы". Хадзiў ён пакоямi так доўга, што ўвесь земляны дол утаптаў. Нарэшце наведалi яго галаву iншыя думкi, i ён зняў са сцяны жалейку i пачаў на ёй iграць; раптам з'явiлася мноства падземных чалавечкаў, i з кожным гукам жалейкi iх прыбывала ўсё больш i больш; гэтак ён iграў, пакуль увесь пакой не запоўнiлi тыя чалавечкi. Пачалi яны яго распытваць, што ён хоча, i ён адказаў: "Хачу зноў вярнуцца на зямлю, на белы свет паглядзець". Падхапiлi яго тады падземныя чалавечкi, кожны ўчапiўся за адну валасiну на яго галаве, i так яны паляўнiчага за валасы наверх з калодзежа выцягнулi.
Неўзабаве хлапец апынуўся на зямлi, а тады шчаслiва дабраўся да каралеўскага палаца, а там акурат мелася вяселле адбывацца адной з каралеўнаў, i ён накiраваўся ў пакой, дзе быў кароль са сваiмi трыма дачкамi. Убачыўшы яго, прыгажунi ў непрытомнасцi асунулiся на падлогу. Раззлаваўся кароль, загадаў пасадзiць паляўнiчага ў цямнiцу, думаючы, што ён нейкi злы чараўнiк. Але калi каралеўны ачунялi, пачалi прасiць бацьку, каб вызвалiў хлапца з цямнiцы. Кароль у iх спытаў тады, чаго гэта яны гэтак просяць за яго, i яны адказалi, што не асмельваюцца прызнацца. Тады ён загадаў, каб яны расказалi пра ўсё печцы, а сам выйшаў з пакоя i прытаiўся за дзвярыма, каб падслухаць, так i даведаўся пра ўсё. Загадаў тады ён тых двух паляўнiчых павесiць, а трэцяму аддаць малодшую дачку ў жонкi.
I абуў я на вяселле шкляныя чаравiчкi, ды спатыкнуўся выпадкова аб камень, i - дзынь!
– няма чаравiчкаў!
СЕМ КРУМКАЧОЎ
У аднаго чалавека было сем сыноў i нiводнай дачкi. А яму вельмi хацелася мець дачку. Вось, урэшце, жонка падала добрую надзею, i ў iх нарадзiлася дзяўчынка. Вялiкая радасць хутка змянiлася трывогай: дзiцё аказалася кволым, маленькiм. Вырашылi хрысцiць раней часу.
Паслаў бацька аднаго з хлопчыкаў да крынiцы прынесцi вады для хрышчэння. За iм пабеглi i астатнiя шасцёра. Кожнаму хацелася набраць вады для сястрычкi. Але здарылася бяда: збан упаў у калодзеж. Што рабiць? Як вярнуцца дамоў?
Бацька чакаў, чакаў сыноў, цярпенне лопнула, ён дый кажа:
– Вiдаць, хлопчыкi зноў загулялiся, а пра справу забылiся.
Ён баяўся, што дзяўчынка можа памерцi нехрышчонай i са злосцi крыкнуў:
– А каб усе вы ў крумкачоў абярнулiся!
Толькi ён вымавiў гэтыя словы, раптам чуе над галавой шум крылаў. Зiрнуў уверх, бачыць - кружаць над iм сем чорных што вугаль крумкачоў.
Зразумелi бацька i мацi сваё несуцешнае гора. Як пазбавiцца ад яго? Як вярнуць сыноў дамоў?
Адзiнай iх радасцю стала любая дачушка. Яна неўзабаве падрасла, падужэла. З кожным днём рабiлася ўсё больш прыгожай.
Доўгi час сястра не ведала, што ў яе былi браты. Бацькi пра гэта маўчалi. А прагаварылiся людзi: маўляў, дзяўчынка вiнаватая ў няшчасцi сваiх братоў.
Засмучаная дзяўчынка аднойчы спытала ў бацькi-мацi:
– Цi праўда, што ў мяне былi браты? Дзе яны цяпер?
Праўду не схаваеш, давялося расказаць дачцэ ўсё, што здарылася пасля яе нараджэння. Задумалася яна: як вызвалiць братоў?
I вось аднойчы сабралася яна потайкi ў дальнюю дарогу, каб знайсцi i вызвалiць сваiх братоў. Узяла з сабой на памяць пра бацьку-мацi адзiн iх пярсцёнак. Ды яшчэ буханачку хлеба, на выпадак калi прагаладаецца, i зэдлiчак, каб адпачыць, калi стомiцца.
Пайшла яна далёка-далёка, аж на самы край свету. Вось перад ёй само сонца. Але яно было такое спякотнае i страшнае, што дзяўчынка кiнулася ад яго наўцёкi.
Апынулася каля месяца. Але ён быў халодны, хмурны, злосны. Як убачыў падарожнiцу, прахрыпеў:
– Чую, чую мяса чалавечае.
Дзяўчынка ўцякла i ад месяца. Прыйшла да зорак. Яны былi ласкавыя i добрыя. Сядзела кожная з зорак на асобнай лавачцы. Паднялася ранiшняя зорка, дала ёй кастылёк i сказала:
– Твае браты зняволены ў Шкляной гары. Гэты кастылёк дапаможа табе.
Узяла дзяўчынка чароўную адмычку, загарнула ў хустачку, рушыла ў дарогу. Iшла яна доўга-доўга. Ды вось перад ёй - Шкляная гара. На ўваходзе - вялiзная брама на замку. Пачала яна разгортваць хустачку, каб узяць кастылёк. Зiрк - а яго няма. Згубiла падарунак добрых зорак.
Трэба ж неяк ратаваць братоў. Узяла сястрыца нож, адрэзала сабе мезенец, сунула яго ў замок i лёгка адкрыла браму. Уваходзiць яна, а насустрач карлiк.
– Дзяўчынка, ты што тут шукаеш?
– Шукаю братоў сваiх, сем крумкачоў.
– Iх няма дома. Давядзецца пачакаць.
Карлiк пачаў рыхтаваць ежу для птушак. Дзяўчынка ўзяла дый пакаштавала з кожнай талерачкi i адпiла па глыточку з кожнага кубачка. А ў апошнi, сёмы, кубачак апусцiла пярсцёнак, якi ўзяла з сабой у дарогу.