Літоўскі воўк

Наварыч Алесь

— Табе справа? — адказаў Людовік і, каб канчаткова замірыць юнакоў, прапанаваў: — Ты ў Кавальца спытай…

Кавалец, які нёс на плячы валізу, і сам сказаў:

— Гэта аканом прычындалле заморскае выпісвае… То плугі мудрыя, летась арху ракой прывезлі… Жыта веяць…

Аблегчаную ландару коні вырвалі з багны, яна пакацілася спраўней, толькі весела падрыгвалі фрэндзлі на заслонах акенец.

Калі ўрэшце перабраліся праз гаць, увязалі па-новаму куфэркі і валізы, сонца навісла над забалотным лесам.

Далей

дарога была гразкаватая, колы ландары грузлі па самыя ступіцы, ад коней валіла пара. А вось вазок, у якім пакінулі скрынкі, засеў у першай лужыне. Давялося злезці, цягаць скрынкі. Карэта аб'ехала вазок, але недзе далёка паперадзе раптам дзіка загігатаў жарабец. Потым запялёхала гразь, бразнулі цуглі, пачуліся незнаёмыя галасы.

— Што робіцца? — Стасік падняўся ў вазку на ногі. — Хлопцы, верхавыя… А браткі мае — жандары!

Юнакі прыгледзеліся.

— На ўсіх святых! Гэтыя — новыя! — прашаптаў Стасік. — Не пазнаю, раней не бачыў…

4. Жандары

Некалькі чалавек жандараў конна напраўду перапынілі ландару. Стасік, ад прыроды да немагчымасці цікаўны, пакінуў Людовіка і Кавальца змагацца з вазком і патрусіў да ландары. Яшчэ здалёк убачыў, як жандарскі афіцэр у чыне капітана, у заляпаных балотам нагавіцах, саскочыў са свайго агера, казырнуў, пэўна, прадставіўся. Калі Стасік падбег да ландары, змрочны пан у кацялку паказваў жандарскаму афіцэру паперы.

Жандар разгарнуў пашпарт, прысвіснуў:

— Гм, пашпарт падданага яе вялікасці каралевы Вялікабрытаніі. Ніколі ў руках не трымаў… Так, так… Гандлёвы агент кампаніі «Усямірная сельскагаспадарчая выстава» Джон Лобстэр. Сэр, прашу вашы рэчы да агляду…

Ангелец закапыліў ніжнюю губу і адмоўна пахітаў галавой, даючы знак, што не разумее.

Стасік ад цікаўнасці аж рот раскрыў. Вобыск!

— Гм, гм. У Варшаве, панове, неспакойна… — уздыхнуў жандар, каб патлумачыць свае дзеянні.

— Ну і што, спадар афіцэр? — сказаў Буевіч-старэйшы. — То Варшава, а тут… Ці ў гэтых балотах магчымы, так сказаць, нейкі падкоп пад асновы?

— Гм, прашу паперы, — звярнуўся і да яго жандар. — Гм, так-так, — памыркаў ён, пазіраючы ў дакументы.

Усе адзначылі, што ледзь не кожную фразу капітан пачынаў з гмыкання.

— Гм, ці не тутэйшага памешчыка Буевіча вы сваяк? — паглядзеў ён на Буевіча-старэйшага.

— Сваяк, — весела адказаў Буевіч, — найроднейшы сын. А гэты гімназіст, — паказаў на Стасіка, — другі сын, малодшы. Закрый, браточак, рот, зубы выпадуць.

Стасік ад злосці аж клацнуў зубамі, сашчэмліваючы сківіцы.

— Гм, бачу, што малодшы, — сказаў з іроніяй жандар. — Адкуль васпан едзе?

— Адкуль? З Пецярбурга. Скончыў медыка-хірургічную акадэмію, маю прызначэнне на палкавога лекара. У Закаўказзе, спадар афіцэр.

Вось гэтая папера… Пакуль на службу, хачу пабачыцца з бацькам.

— Чые гэта рэчы? Вы, пане Буевіч, суправаджаеце груз? А гэта хто? — сыпаў пытаннямі жандар, паказваючы вачамі на паненку.

— Наколькі мне вядома, рэчы належаць пану Ўрбановічу.

— Урбановічу? — перапытаў жандар. — Прашу карэту да агляду.

— А вы маеце права? — роблена здзівіўся Артур.

— Прашу мне не ўказваць мае правы, — абрэзаў яго афіцэр. — Гм, звычайная праверка не павінна вас турбаваць.

Буевіч-старэйшы адышоўся да Стасіка.

— Растлумачце містэру… — больш лагодна сказаў жандар і зірнуў у паперыну: — Містэру Лобстэру, каб дазволіў паглядзець і ягоныя рэчы. Ведаеце, мая ангельская з часоў гімназіі, выбачайце, пакрылася пылам…

— Ну, замежнікаў абшукваць, гэта, выбачайце… — развёў рукамі Буевіч-старэйшы.

— А чаго вы, пане Буевіч, лезеце не ў сваё дзела? — хітра зірнуў жандар. — А раптам у гэтых куфэрках зброя?

Буевіч сказаў некалькі словаў ангельцу па-ангельску. Падданы яе вялікасці каралевы Вялікабрытаніі яшчэ больш насупіўся, адвязаў клетку з індыком, паставіў яе каля ног, залажыў руку за руку. Жандары пачалі тузаць рамяні, якімі былі прывязаны дарожныя куфэркі.

У гэты момант, зусім нечакана, Стасік пачуў шэпт брата:

— Вярніся і скажы хлопцам, каб утапілі ў твань цяжэйшую скрынку.

Стасік агаломшана зірнуў на Артура.

— Мілы браточак, — не мяняючыся ў твары, працадзіў скрозь зубы Артур, — здымі з твару ідыёцкую міну і рабі тое, што я сказаў…

5. Жаноцкія таямніцы-драбніцы

Жандары ператрэслі куфэркі, прывязаныя да запятак карэты. Іх нічога не зацікавіла. Расчынілі саму карэту. Паненка пасунулася наперад, каб выйсці з карэты, адхінула фрэндзлі заслоны, паглядзела ўніз, куды ёй можна ступіць. Да яе жвава падскочыў жандарскі капітан з выстаўленай рукой, але жанчына пашукала вачамі ангельца, той няспешна падышоў, яна абаперлася на ягоную руку і апынулася зне карэты. Ад няёмкасці капітан стаў пашчыпваць свае раўнютка падстрыжаныя вусікі.

Правяральшчыкі зазірнулі ў карэту, выцягнулі з яе невялікі дарожны куфэрак, папрасілі адкрыць яго. Ангелец шчоўкнуў ключыкам, падняў вечка. Сярэдзіна абшыта зялёным сукном. У гнёздах стаялі бутэлькі, віднеліся прышпіленыя лыжкі, відэльцы…

Жандарскі афіцэр гмыкнуў, чым прачысціў горла, загадаў рабіць вобыск далей. Ангелец тым часам зрабіў знак фурману, які быў і за лёкая, і той хуценька перацягнуў куфэрак на невялікую палянку ўзбоч дарогі, распрастаў на траве абрус, вылажыў шынку, хлеб. З бутэлькі ангелец наліў у сярэбраную чарачку паненцы, сабе, нешта сказаў Буевічу.