Літоўскі воўк
Шрифт:
— Ну, брат, уліплі мы з табой.
Юнак узяў паляўнічую кайстру, пашытую з ласінай шкуры, свае пістонаўку і крамзэлю — крамянёвую стрэльбу, набраў у кашэль хлеба, солі. Па ўсім было відаць, што сабраўся надалёка і надоўга.
— Ты куды, Ясю? — спалохана спытала маці.
— У свет. Далей ад людзей…
— Сынку… — падняла рукі маці. — У лесе поўна жаўнераў. Паўстанцаў шукаюць…
— Я не туды, — махнуў рукой Ясь у бок Калоднага. — Я… на Волхаўскія балоты…
— Глядзі толькі, каб не падстрэлілі і цябе, — прамовіў сваё
Ясь раскрыў кайстру. Бацька ўзяў шратоўню, зробленую з бараняга мяшэчка.
— Дзе кулі? Колькі ў цябе куляў?
— Усяго дзве, тата.
— Значыць, крамянёўку бярэш?
— Пістоны ненадзейныя, а я ў лес іду. З крамзэляй надзейней.
— Ты, Ясю, з бунтаўшчыкамі не звязвайся. Ну іх да халеры. Паловяць іх, як рудых мышэй. Яшчэ, сынку, у мяне да цябе просьба: перадай грошы Налёткавым. Збіраюць дачку ў Пецярбург.
У Яся соладка заныла сэрца. Падабаліся яму дзяўчаты аднадворца. Выбірай любую. А тут такая нагода сустрэцца. Асабліва панаравіў Марысю, старэйшую. Разумная, начытаная. Гэтулькі часопісаў прывезла з далёкай сталіцы.
Тое, што ўбачыў на сядзібе Налётак-Чарняўскіх, непрыемна ўразіла яго. Марыся стаяла на мосціку праз равок і нешта весела расказвала… жандарскаму капітану Фогелю.
«Фогель тут. Значыць, праўду людзі кажуць, што ён лёстачкі да яе падпускае… Вось гэта неспадзяванка…»
Ясь падышоў, прывітаўся. Фогель злёгку кіўнуў. Ясь перадаў Марысі ўвязаныя ў хустачку грошы. Дзяўчына ўзяла грошы, злёгку пачырванела. Пастаялі, пагаварылі. Ясь пажаліўся, што змушаны нейкі час жыць у лесе, бо пан Буевіч пагражаў застрэліць Інсургента. Гаварыў ён гэта з тым намерам, каб у будучым не выклікаць у жандарскага начальніка падазрэнняў.
— Навошта табе гэты воўк? — сказаў Фогель, узіраючыся ў Інсургента. — Гэта ж звер… Прагані яго.
— Загіне адзін, зацкуюць сабакамі.
— Выгадаваў на сваю галаву, — уздыхнула Марыся. — Колькі часу ты будзеш у лесе?
— Спадзяюся, ты не паспееш выйсці за каго-небудзь замуж! — пажартаваў юнак з намёкам у адрас Фогеля.
Той зразумеў, крыва пасміхнуўся.
— Замуж? — спачатку здзівілася Марыся. — Не збіраюся… — Потым таксама пажартавала: — Вось ты не ідзі ў лес ваўка пільнаваць, а бяры мяне замуж. Возьмеш?
Ясь збянтэжыўся:
— І вазьму… Але ж ты ў Пецярбург збіраешся.
Фогель, як пачуў гэтыя словы, трывожна зіркнуў на Марысю. Тут недзе пырхнуў конь. Павярнуліся, убачылі жандараў. Яны з'ехалі з дарогі, спыніліся каля маладых людзей, прывіталіся з дзяўчынай — паненка ўсё ж, а на Яся не звярнулі ўвагі.
Фогель жа нечакана глухім, нядобрым голасам сказаў:
— Прынясеш у мястэчка ўсю зброю, якую маеш…
— Прабачайце, васпане, — збянтэжыўся Ясь. — А есці што будзем?
— У цябе шмат стрэльбаў. Кажуць, нават і вайсковая ёсць…
— Крыху ёсць, — сумеўся юнак. — Гэтага дабра па лесе хапае.
— Дык ты збіраеш? А потым перадаеш мяцежнікам?
— Не,
У гэты час здарылася наступнае. Нечакана каля мосціка з'явіўся Інсургент. Быў недзе прапаў, а тут прыбег, падстаўляўся на вочы. Ясь глянуў на яго. Божачкі, малады воўк трымаў у пашчы… кацяня. Прыдушанае, яно яшчэ варушылася. Воўк з шчырым, даверлівым выглядам падаваў Ясю здабычу, чакаючы адабрэння, чакаючы, што яго пахваляць.
Марыся ўбачыла кацяня, закрычала:
— О, які жах! Гэта маё любімае!
Ясь вынуў з пашчы ваўка кацянё, пахукаў на яго, яно слаба піскнула. Фогель хацеў выцяць нагой ваўка, але Інсургент адскочыў. Тады жандар выхапіў з кабуры рэвальвер, узвёў курок, наставіў на Інсургента. Той прыціснуў вушы, адчайна скокнуў убок. Бахнуў стрэл! Інсургент скавытнуў, кінуўся праз равок прэч. Марыся пляснула рукамі і закрыла імі твар. Жандар хацеў стрэльнуць яшчэ раз, але Ясь падскочыў, тузануў яго за руку.
— Пане жандару, не чапайце. Гэта ж воўк, каты ў яго — хвароба…
— Хвароба? Якая дрэнь! — закрычаў Фогель. — Душыцель, драпежнік. Дажывешся, людзей пачне душыць… Адпусці руку, каму кажу! Не дакранайся да мяне…
— Паночку, не страляйце… Я з ім у лес, у лес пайду…
— Адыдзіся, кажу, — крычаў раз'юшаны Фогель.
Ясь адышоўся, збялелы, пакрыўджаны. Марыся, прыціскаючы прыдушанае кацянё да грудзей, пабегла дахаты.
— Ідзі адсюль, — пагрозліва прабурчэў жандар на Яся. — Ідзі, і каб больш я цябе тут не бачыў…
Фогель ненавідзеў у гэты момант самога сябе, што ўсё тут так здарылася. Ехаў сустрэцца з дзяўчынай, пагаварыць, неяк зачапіцца. І вось такое здарылася. Прыперла гэтага смаркача, ды яшчэ з ваўком!
3. Умець дараваць
Намер Яся падацца на Волхаўскія балоты губляў усялякі сэнс, бо належала шукаць Інсургента. Воўк пасля жандармавага стрэлу знік, і знік бясследна. Ясь абшукаў усё наваколле каля Налёткавай сядзібы, хадзіў усё шырэйшымі кругамі, баючыся натрапіць на ўтрупянелага чатырохлапага сябра. Потым шукаў па тых лясных сцежках, па якіх нядаўна блукалі разам з ваўком, клікаў, свістаў, нават браў вабу і падвываў, каб Інсургент адклікнуўся. Не, хмызнякі, чараты, дубнякі маўчалі.
Вяртаўся дахаты са спадзяваннем, што Інсургент, няхай паранены, падстрэлены, ужо вярнуўся, ляжыць у сваёй бочцы. Прыходзіў, зазіраў у бочку, але бочка была пустой.
Ноччу хлопец чуў, як нешта скрэблася ў сцены, мроілася сумнае скавытанне…
Аднойчы пані аканомава перадала, што хоча бачыцца з ім. Прыйшоў. Сказала, што ў маёнтку з птушніка прапаў улюбёнец пана Ўрбановіча — галандскі когут. Усе ўпэўненыя, што гэта — штукі ваўка. Пан аканом і Мондрык дзяжураць са стрэльбамі і сабакамі, мерацца застрэліць Інсургента.