Літоўскі воўк
Шрифт:
— Панове, — гаспадар падняў малюсенькую чарку, — а ці ведаеце, што шпакі зімуюць у Італіі і на поўдні Францыі? Уяўляеце?! Нашыя шпакі зімуюць у гэтых краінах.
— Ці не намякаеце вы на польскую эміграцыю? — з усмешкай сказаў капітан. — І што туды ўцячэ ваш сын…
Бароўскі спалохана адхіснуўся ад Фогеля.
— Якія палякі, васпане, якая эміграцыя?! Мы — каталікі, гэта так, але да палякаў, гэтых спаконвечных бунтаўшчыкоў і ўзмуціцеляў дзяржаўных асноў, не маем аніякага дачынення. Ведаеце што, панове, запрашаю восенню на вальдшнэпавую
— А хіба на вальдшнэпа палююць восенню? — здзівіўся Фогель.
— Здараецца, што і восенню, — сказаў гаспадар. — Вальдшнэп, ён жа слука, вальшня, яшчэ і слонка. На слонак, панове, самае паэтычнае і хазардовае паляванне.
— Во, зноў польскае слова праскочыла… — адзначыў спраўнік і безнадзейна махнуў рукой.
— Вясной паляваць на слонак лепей. Але і восенню, бывае, слонкі высыпаюць у якім-небудзь лесе, сядзяць, жыруюць. Можна тады са стрэльбачкай і пахадзіць…
У гэты час прагучэў дзіўны гук. Быццам нешта гучна лопнула. Спраўнік і жандар перазірнуліся. Ці падобны гук на прыглушаны стрэл? Не з армейскага ружжа, але з рэвальвера. Бароўскі не падаў выгляду, што нешта пачуў. Толькі ў каторы раз пабялеў.
— У нас, на Магілеўшчыне, — сказаў Фогель, каб разрадзіць напружанасць, — шмат казадояў.
— Казадой, панове, гэта па-руску. Тут я спрачацца не буду. Па-нашаму, скажам так, — лагодна гаварыў тым часам пан Бароўскі, — па-нашаму, па-ліцвінску, ляляк, або лежань. Я ж казаў вам… У клуні ёсць… Ляляк і пугач… Птушка гэтая, панове, велічынёй з зязюлю. Мякка так лётае, слізгае і гуляе ў паветры, быццам ластаўка. У немцаў нават называюць начной ластаўкай — Nachtschwalbe. Рот, панове, у леляка да вушэй, з жорсткімі шчацінкамі. Хапае бамбавозаў, хрушчоў і ўсялякіх начных матылькоў.
— Мы паедзем, — раптам сказаў чымсьці абрадаваны Фогель.
— Выпіце на дарожку і едзьце, панове, — сказаў Бароўскі і прадоўжыў, ад нервовасці не могучы стрымацца, сваё гаварэнне пра птушак: — Ляляк адлятае ў вырай у верасні. Само сабой, ляціць толькі вечарам. Птушка карысная. Але, на жаль, маладыя і дурнаватыя паляўнічыя любяць стрэльнуць па леляку. Ці ж гэта вялікая атэстацыя стралка?
— Згодныя і мы, што не вялікая, — сказаў Фогель. — Дзякуй, васпане, за гасціннасць. Паедзем, час. Дык, пане Бароўскі, кажаце, няма вашага сына ўдома?
— Не, што вы. Казаў яму і казаць буду: навошта табе, сыне, тая Польшча, тая свабода, тая Беларусь ці тая Літва? Жыві спакойна. Ці варта жыццё класці дзеля нейкага дзяржаваўкладання… На гэта Бог ёсць! Адумайцеся, казаў, ачомайцеся… Расея такая вялізазная, гэтулькі жаўнераў мае. Але, ведаеце, панове, молада-зелена. Ім адразу ўсяго хочацца… Эўропы, незалежнасці, хлопам волю даць. Словам, ім захацелася пагуляць у Гарыбальдзі. І калі ён, панове, мой сын, там нешта нарабіў, то ёсць губернатар, на літасць якога можна спадзявацца.
Фогель і спраўнік падышлі да коней, узлезлі ў сёдлы.
— А ці ведаеце, панове, што слонкі, вальдшнэпы значыцца, вельмі любяць птушанят, — сказаў, як бы не да месца, Бароўскі, трымаючыся
— Ды ну? — здзівіўся спраўнік.
Яму ўжо некалькі разоў падміргваў Фогель, даючы зразумець, што ўсё ў парадку, сын Бароўскага злоўлены.
Спраўнік нокнуў на каня.
— Панове, — раптам ледзь не ўзмаліўся Бароўскі, — вазьміце па птушцы. Нельга без падарунка. Вазьміце.
Спраўнік узяў вучонага шчыгла. Жандар адмовіўся.
— Я вам падару, пане капітан, самае дарагое, што ў мяне ёсць… Ведаеце залацістую шчурку? Мне адзін ахвотнік злавіў нядаўна перамётам… Настолькі рэдка сустракаецца… Сваячка райскай птушкі. Зрэшты, гэта і ёсць райская птушка, бо зімуе аж у Індыі. Звычайна паўночней лініі Кіеў — Пулавы не залятае. Сустракаюцца адзінкавыя экземпляры. Вельмі прыгожыя… Палётам падобныя на ластаўку, а з выгляду — маленькі ястрабок. Ну такая прыгожая. Па-наску яшчэ называюць пчалаедкай. Спявае «юр-р», «юр-р»… Вазьміце, прашу вас…
Каб не крыўдзіць гаспадара, жандар змілажаліўся і загадаў аднаму з падначаленых узяць клетку з жоўценькай птушачкай.
7. Шлях на волю
У вярсце ад маёнтка на дарозе стаялі жаўнеры з ачаплення і чакалі начальства. Паўротны падбег да Фогеля, адрапартаваў, што небяспечны бандыт злоўлены і арыштаваны.
— Дзе ён? — спытаўся Фогель.
Паўротны ўзмахнуў рукой у бок купы жаўнераў. Там, абступлены жаўнерамі, у густым цяні прыдарожнай алешыны сядзеў на зямлі малады чалавек у распоратым па шву сурдуце. Фогель глянуў на ягоны скрыўлены, незадаволены твар. Так, гэта сын Бароўскага — Людовік.
— Ён? — паказаў нагайкай на Людовіка спраўнік, пытаючыся ў задыханага Максіма Дзеркача.
Селянін моўчкі кіўнуў.
— Ён страляў? — зіркнуў Фогель на паўротнага.
— Так точна, палячок стрэльнуў. Вось зброя гэтага бандыта. — Паўротны падаў рэвальвер. — У Гулевіча ледзь не патрапіў…
Сярод жаўнераў адзін, голы па пояс, трымаў кашулю ў руках. Пэўна, гэта і быў Гулевіч, бо засоўваў у дзірку ў палатне палец і казаў:
— Палячок стрэльнуў, кашулю прабіла, а я цэленькі, цэленькі, як маці нарадзіла.
— Дайце яму гарэлкі, — загадаў Фогель, паказваючы вачыма на Гулевіча.
— Ваша благародзь, — ажывіўся небарака, — нашыя палячка разы са тры лавілі. Зловяць і адпусцяць. Каб, значыцца, потым зноў злавіць… А як зловяць, то ўжо і прыкладуцца як след… Тры разы лавілі: палячок у жывога мяне страляў, а я цэленькі, цэленькі; толькі кашульку латаць давядзецца…
Жаўнеры паднялі схопленага за звязаныя за спінай рукі. Падштурхнулі, маўляў, ідзі. Людовік выйшаў на святло з ценю алешыны. Ускудлачаны, умазаны ў пясок, памяты, з падбітым вокам, якое набрыньвала ліловай крывёй, аблізваў перасохлыя, разбітыя на грыбы вусны.