Літоўскі воўк
Шрифт:
— Няма? — разгублена праказаў спраўнік, але Фогелю міргнуў, маўляў, разумею, што да чаго. — Ці не запросіце на філіжанку кавы?
Бароўскі разгублена пасміхнуўся. Яму нічога не заставалася рабіць, як паказаць рукой на ганак:
— Проша.
Бароўскі правёў гасцей у вітальню, выйшаў распарадзіцца прынесці кавы.
Максім Дзяркач застаўся на вуліцы.
5. Кроў на шаблі
Палавіну вітальні на адно акно, у якой апынуліся Фогель і спраўнік,
Фогель глянуў на клетку, падчэпленую пад столь. У клетцы сядзела птушачка. Яна насцярожана глядзела на чалавека.
— І што то за птушка? — пацікавіўся жандар, адрасуючы пытанне спраўніку.
Спраўнік падышоў да клеткі, пашкробаў яе пазногцем, прыгледзеўся.
— Шчыгел нейкі. Але, выбачайце, і духавіта тут.
— Гэта ёдаформ, васпане. Так што віншую — канцэрт удаўся.
— Каб толькі без шуму, толькі без гэтых енкаў, гвалтаў, — перахрысціўся спраўнік. — Ведаеце, я не вайсковы чалавек. На службе апошні труп бачыў тры гады назад, і то тапельца.
Дзверы прачыніліся, у іх праслізгнула беленькая котка з чорнай плямай на воку. Яна закруціла хвосцік пытальнікам, зірнула на чужых людзей.
Фогель пакіцікаў, прывабліваючы котку. Котка падбегла да жандаравых рук, панюхала, пакрыўджана адвярнулася.
— Шляхта, у іх каты і тыя з гонарам, — праказаў спраўнік. — Наглядзеўся я гэтых так званых дваран. Слухайце, пан Фогель. Што будзем рабіць са старастам?
Фогель запытальна зірнуў на спраўніка.
— Вы абяцалі яму грошы?!
Жандар пацёр коратка падстрыжаныя вусікі, задумліва вымавіў:
— У гэтага, выбачайце, сына балота язык развязаўся толькі тады, калі я намякнуў на грошы… Але толькі намякнуў…
— Нядобрыя грошы атрымліваюцца, як Юдавы сярэбранікі…
Гаспадара ўсё не было. Фогель выскубваў з кіцеля асцюкі.
Спраўнік выціраў насоўкай спацелы твар і корпаўся ў кнігах на паліцах, буркочучы:
— Польшча, усё Польшча… Хоць бы адна кніжачка па-расейску. Ага, ёсць… Яшчэ адна, а вось і яшчэ…
Падышоў да партрэта, дакрануўся да шаблі, зацікавіўся ёю, зняў са сцяны, высунуў з похвы. І раптам прысвіснуў:
— Уга, капітан, паглядзіце.
Фогель зірнуў на шаблю.
— Гэта ржа… — няўпэўнена вымавіў.
— Гэта засохлая кроў, капітан, — ціха праказаў спраўнік. — Не думаю, каб дзедаўскімі шаблямі тут, на сядзібе, секлі пеўняў.
6. У пастцы
Калі ў пакой уляцеў устрывожаны бацька, Людовік прыўзняўся на ложку, апёрся на локці.
— Сыне, ты падмануў
Людовік падціснуў вусны, вінавата кіўнуў.
— Яны арыштуюць цябе, сыне, што рабіць? — разгублена прамовіў бацька.
— Колькі іх, хто яны?
— Жандар… Той Фогель, капітан і пан спраўнік… Скачы, сыне, праз акно, уцякай, родны. Не, яны падстрэляць цябе…
— На вуліцы жаўнеры ёсць?
— Ёсць, сыне, пэўна ёсць… Максім Дзяркач, стараста буевіцкай царквы, прывёў іх… О Матка Найсвентша, дажылі, дзіця мусіць уцякаць з роднага дому праз вокны.
— Пад Расеяй, татусь, нас яшчэ і не такое чакае, — праказаў Людовік, узводзячыся. Твар яго перасмыкнула ад болю, але ён асіліў яго, падняўся.
— Ты паранены! Ты казаў — звіхнуў нагу. Ды ты ж паранены! А я думаю, чаго гэта так ёдаформам смярдзіць!
— Дробязь, тата. Я магу хадзіць.
— Тады хуценька, сыне, хуценька, — шаптаў бацька. — Іначай — шыбеніца. Я паспрабую затрымаць іх, адцягнуць увагу, наколькі змагу. Іначай Сібір, іркуцкія капальні, о Матка Найсвентша, змілуйся над намі. Глядзі толькі, сыне, дом, пэўна, акружаны. Можа, і казакі на дарогах… Глядзі, сынку… О! Не, лепей здацца… На ўсё воля Боская… Я прывяду іх сюды…
— Не, тата. Ёсць шанец. Не адбірай яго ў мяне.
Бацька разгублена развёў рукамі, выйшаў. Людовік прайшоў да стала, сабраў паперы, засунуў за пазуху. Ён кульгаў, рана была напраўду неглыбокай, але балючай. Дастаў з-пад ложка скрынку, з яе — зараджаны рэвальвер. Адхінуў фіранку і рэзка адхіліўся сам — пад акном стаяў расейскі жаўнер. Праз дзірачкі фіранкі стаў сачыць за жаўнерам. Упэўнены, што яго ніхто не бачыць, маскаль збіў штыком яблык-цукроўку, амаль што завязь, зусім не зваблівы на выгляд. Укусіў, скрывіўся, выплюнуў.
Людовік прайшоў у іншы пакой — бацькоўскую спальню… І там жаўнер пад акном тырчыць. Людовік перайшоў у матчын пакой. Маці з выразам жаху і адчаю замахала на яго рукамі: сюды нельга. На мігах паказала, што на ганку ажно два жандары. Уцячы, выскачыць з дому не было ніякай магчымасці. Хіба што падацца на гарышча, а адтуль саскочыць праз слыхавое акно ў сад? Там якраз глухая сцяна, вокны з залы закрыты аканіцамі і жаўнераў не павінна быць.
Людовік прайшоў у свой пакой, сеў на ложак, абхапіў рукамі галаву. Чаму не пайшоў у лес раней? Чаго чакаў? Шкадаваў матку? Выходзіць, што сам палез у кіпцюры жандараў. Няўжо, як і тысячам паўстанцам, Сібір? А можа, і напраўду шыбеніца, як кажа бацька. Тады лепш паспрабаваць уцячы, прабівацца да інсургентаў, паваяваць яшчэ.
7. Хобі пана Бароўскага
Бароўскі выскачыў ад сына і ўбег у адзін з пакояў. З фатэля паднялася ўстрывожаная жанчына.
— Якія ў іх намеры? — спыталася яна. — Што яны кажуць?
— Дамісю, родная, бяда, — прашаптаў Бароўскі. — То прыехалі забіраць нашага Людовіка. Паспрабую затрымаць, забалбатаць жандара і спраўніка. Лёдзя ў варыўні? Няхай нясе наліўкі. Я стану частаваць гасцей кавай, паспрабую падпаіць, буду цягнуць час, як можна…