Замежная фантастыка
Шрифт:
— Тады вось што. Зрабіце так, каб Вулф не траціў часу на ваджаніну з алоўкам і паперай — няхай друкуе на машынцы або дыктуе, адным словам, паклапаціцеся пра якую-небудзь механізацыю. Абавязкова!
Апарат стракатаў не ведаючы стомы — за поўнач і пасля да світання і ўвесь дзень без перадыху. Стары правёў бяссонную ноч; толькі ён змружыць павекі, як апарат зноў ажывае — і ён страпянецца, і зноў касмічныя прасторы, і вандроўкі, і неабсяжнасць быцця плывуць да яго, пераўтвораныя думкай другога чалавека.
«…бязмежныя зорныя лугі космасу…»
Апарат запнуўся, уздрыгнуў.
— Давай, Том! Пакажы ім!
Стары
Зазваніў тэлефон.
Голас Боўлтана:
— Мы болей не можам падтрымліваць сувязь, містэр Філд. Яшчэ хвіліна — і кантакт Часу сыдзе на нішто.
— Зрабіце што-небудзь!
— Не магу.
Тэлетайп уздрыгнуў. Быццам зачараваны, пахаладзелы ад жаху, стары сачыў, як складваюцца чорныя радкі:
«..марсіянскія гарады — дзівосныя, непраўдападобныя, быццам камяні, што знесены з горных вяршынь нейкай імклівай, неверагоднай лавінай і застылі нарэшце зіхатлівымі россыпамі…»
— Том! — крыкнуў стары.
— Усё, — прагучаў у слухаўцы голас Боўлтана.
Тэлетайп памарудзіў, адстукаў яшчэ слова і змоўк.
— Том!!! — у роспачы закрычаў Філд.
Ён пачаў трэсці тэлетайп.
— Дарма, — сказаў голас у слухаўцы. — Ён знік. Я адключаю Машыну Часу.
— Не-не! Пачакайце!
— Але ж…
— Чулі, што я сказаў? Пачакайце выключаць! Магчыма, ён яшчэ тут.
— Яго больш няма. Гэта дарма, энергія траціцца марна.
— Няхай сабе траціцца!
Філд шпурнуў слухаўку.
І павярнуўся да тэлетайпа, вярнуўся да незакончанага сказа.
— Ды ну, Том, не могуць яны вось так ад цябе адкараскацца, не паддавайся, сынку, ану, давай далей! Дакажы ім, Том, ты ж малайчына, ты большы, чым Час і Прастора і ўсе гэтыя праклятыя механізмы, ты маеш такую сілу, такую жалезную волю. Том, дакажы ім усім, не давай адсылаць цябе назад!
Пстрыкнуў клавіш тэлетайпа.
— Том, гэта ты?! — сам не свой ад здзіўлення замармытаў стары. — Ты яшчэ можаш пісаць? Пішы, Том, не здавайся, пакуль ты не апусціў рукі, цябе не могуць адаслаць назад, не могуць!!!
«У», — стукнула машына.
— Яшчэ, Том, яшчэ!
«Дыханні», — адстукала яна.
— Ну, ну?!
«Марса», — надрукавала машына і спынілася. Кароткая цішыня. Шчаўчок. І машына пачала зноў, з новага радка:
«У дыханні Марса адчуваеш водар карыцы і халодных рэзка пахучых вятроў, тых вятроў, што ўзнімаюць лятучы пыл, і абмываюць нятленныя косці, і прыносяць пылок даўным-даўно адцвілых кветак…»
— Том, ты яшчэ жывы!
Замест адказу апарат яшчэ дзесяць гадзін запар выбухаў ліхаманкавымі прыступамі і адстукаў шэсць раздзелаў «Уцёкаў ад дэманаў».
— Сёння ўжо мінула паўтара месяца, Боўлтан, цэлыя паўтара месяца, як Том паляцеў на Марс і на астэроіды. Глядзіце, вось рукапісы. Дзесяць тысяч слоў у дзень, ён не дае сабе перадыху, не ведаю, калі ён спіць, ці паспявае паесці, ды гэта для мяне ўсё роўна, і для яго таксама, для яго адно важна — дапісаць, ён жа ведае, што час не чакае.
— Недаступна розуму, незразумела, — сказаў Боўлтан. — Нашы рэле не вытрымалі, энергія панізілася. Мы зрабілі для галоўнага канала новыя рэле, якія забяспечваюць надзейнасць Элемента Часу, але ж на гэта пайшло тры дні — і ўсё-такі Вулф пратрымаўся! Відаць, гэта залежыць яшчэ і ад яго асобы, тут дзейнічае нешта такое, чаго мы не прадугледзелі.
— Мне напляваць, што, як і чаму, — запярэчыў Філд. — Я ведаю адно: Том заканчвае сваю кнігу! У яго ўсё той жа талент і натхненне і ёсць штосьці яшчэ, штосьці новае, ён шукае каштоўнасцей, якія вышэй за Прастору і Час. Ён напісаў псіхалагічны эцюд пра жанчыну, якая застаецца на Зямлі, калі адважныя касманаўты накіроўваюцца ў Невядомасць, — гэта цудоўна напісана, праўдзіва і тонка; Том назваў свой эцюд «Дзень ракеты», ён апісаў усяго толькі адзін дзень сама звычайнай правінцыялкі, яна жыве ў сябе дома, як жылі яе прабабкі — вядзе гаспадарку, гадуе дзяцей… небывалы росквіт навукі, грукат касмічных ракет, а яе жыццё амаль гэтакае ж, якое было ў жанчын у каменным веку. Том праўдзіва, старанна і пранікнёна апісаў яе парыванні і расчараванні. Або во яшчэ рукапіс, называецца «Індзейцы», тут ён піша пра марсіян: яны — індзейцы космасу, іх выцеснілі і знішчылі, як даўней індзейскія плямёны — чарокаў, іракезаў, чарнаногіх. Выпіце, Боўлтан, выпіце!
На зыходзе другога месяца Том Вулф вярнуўся на Зямлю.
Ён вярнуўся ў полымі, як у полымі і адлятаў, крокамі волата ён перасек космас і ўвайшоў у дом Генры Ўільяма Філда, у бібліятэку, дзе на падлозе грувасціліся стосы жоўтай паперы, скрэмзанай алоўкам або спярэшчанай радкамі машынапісу; стосы гэтыя трэба было падзяліць на шэсць частак, з іх складаўся шэдэўр, створаны з неймавернай хуткасцю нечалавечай упартай працай, з пастаянным усведамленнем няўмольна мінаючых хвілін.
Том Вулф вярнуўся на Зямлю, ён стаяў у бібліятэцы Генры Ўільяма Філда і пазіраў на аграмадзіны, што былі спароджаны яго сэрцам і яго рукою.
— Хочаш усё гэта прачытаць, Том? — спытаў стары.
Але ён пакруціў масіўнай галавою, шырокай далонню адкінуў назад грыву цёмных валасоў.
— Не, — сказаў ён. — Баюся пачынаць. Калі пачну, захочацца ўзяць усё гэта з сабою. А мне ж няможна забраць гэта дадому, праўда?
— Няможна, Том.
— А вельмі хочацца.
— Нічога не зробіш, нельга. У той год ты не напісаў новага рамана. Што напісана тут, павінна тут і застацца, што напісана там, павінна застацца там. Нічога нельга змяніць.
— Разумею, — Вулф цяжка ўздыхнуў і апусціўся ў крэсла. — Стаміўся я. Страшэнна стаміўся. Нялёгка гэта было. Але і здорава! Каторы гэта сёння дзень?
— Шасцідзесяты.
— Апошні?
Стары кіўнуў, і нейкі час абодва маўчалі.
— Назад у тысяча дзевяцьсот трыццаць восьмы, на могілкі, пад камень, — сказаў Том Вулф і заплюшчыў вочы. — Не хочацца мне. Лепей бы я пра гэта не ведаў, страшна ведаць такое…
Голас яго замёр, ён уткнуўся тварам у шырокія далоні, ды так і застыў.