Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
— Треэшьегйб. Ябааар байтарни орой болошоол, — гээд бээрэнги гараараа тобшоо тайлажа ядан байхадань, н-хэрынь туалан байха зуураа:
" — Холо ябашоо гш? — гэбэ.
— Тиигээ. амар элбэгтэй газарта ороод, тэрээндээ х-тэллээр, мэдэнгй саашаа холо ябашооб, — гэжэ \ залуу амаршан болоон ушараа нхэр нюуба.
— Пэй, пэй! Яагаа муухай нэр гутанаб! — гээд, Бадма убгэжл нхэрэйнгээ урдааа гайхангяар харан гэхэдээ, — гы, нюуршни… Унаба, дуаба гш? — гэжэ бри онирхо-шобо.
"Нюу нюуаар байтарни, нутаранай забараар бултай-балтай! Байра дээрээ балшыса баригдаан
— Хэндэшье хэлэжэ болохогуй, нэгэл онирхолтдй ушар дайралдашаба, — гэжэ хамар дороо губэд гэбэ.
— онирхолтой! Зай, зай, саашань…
— Отогоо сааша хр тараахагй хадаш…
— Тиимэ ааб даа! Ойн модон гэршэ болуужан гэжэ тан* гаригланаб.
ониноо эхинээнь адаг хрэтэрынь хуу хрхэтэйнь ээр-гэ, "нэхр г?" — гэжэ Бадма бгэжл энеэдэээ барижа ядан, уга харайн бодошобо.
— Шамда энеэдэн, намда ханяадан. Шамайе иигээд эхнл-хэ гэжэ таажал байгаа эм, — гээд шбгэ шэ дээрэ уу-аидал, сайгаа салгидхуулба.
Энеэрэн Бялма "й-ам/^лага багя зали абааЛВвмдаад:
дэшын наран орохо тээшээ тэглнэ. Хубшэ тайга соо дул ни балай. Энэ уедэ залуу амаршан туламтай амар ргэлэнхэй, отог тээшээ ошожо ябапаар, хура бороодо нэбтэ шобто сохюулхадаа, хо-рохо газар хараашалба. Тушаан боложо, хун эй тэбэрижэ х-рэмр бэшэ бдн аялза хуша обёороодхино.
Тэрэ хушын узуур нэгэ талааа тймэртэ шатаад, хнды торхо шэнги хнхыжэ байба. "Талаан боложо, яагаашье зохид байра дайралдашабаб.'" — гэжэ шэрбэгэдэн алдажа ябаан аад, досоогоо баясан, ара июргаараа хнды руунь шургаад уушаба, Тэндэ бугшэм, аятай зохид, хоёршье хунэй багта-наар байра байба.
Байн байтараа бар тайга соо хоёр хунэй мргэлдэмр бад балай харанхы болошоно.
"Намаяа сохом треэд, хбшэ тайгын хнды соо ойн шоно шэнги улижа гэгэжэ, хаана ябана ааб гэжэ нухэрни анаайда абтаад ууна ха", — гээн бодолдо эзэлэгдэн ууна. Д-тэхэн мушэр на ма а гай хухарандал болоод, нэгэ папагар ной-тон ноопотой танигдаагуй адар томо амитан хнды модонойнь амарые хабхагл'ан, мн хб налаад уушаба.
Хорожо пууан залуу хубуун айан сошоондоо хаба ша-дал соогоо хашхараад, нюдаргалан ёборхотойнь зэргэ абха-гар нооотой амитан гэнтын аюулда харбагдаандаа хубшэ тайгын хунхинэтэр ехэ муухайгаар бархираа табяад, залуу хбунэй нюуртань булеэбтэр шэнгэншэг юумэ билажархиба. Тайга соо гансал хура бороогой шааяха дуулдана.
"Энэ харанхы ни ямар мухар тоймог ерэжэ, намайе га-саалжа, дайлаха болобоб", — гэжэ мн хубуун хараал шэ-рээл табипаар хул дээрээ бодошобо.
Халаг хухы болон, хамшыгаараа нюураа аршахадань, муу If хай унэр гутаба. "Пэй, пэй! Ямар здэг юумэн дайралдаба гээшэб) Слтэйхэн байгаал лаа хутагалжархиха байгааб", — гэжэ халагланв.
"Ингээд байхада я алтай гээшэб! Энэ хлеэгдээгй ушар тухайда адагууша наадаша нхэрт хр аамни, хараан лэ хнд хэлэжэ, элэг наада барижа ябахань лабтай", — гэ-эн анал бодолдо эзэлэгдэн байха едэнь дан холошье бэшэ хоёр дахин буугай дуун гаража, харанхы ниие хаха харбан, хбшын хндыгр хешэнэ.
Нхэрни намдаа тэмдэг гэбэлтэй гэжэ баясаад, мадага хутагаяа хуйаань угалан абажа, баруун гартаа багса баряад, отог тээшээ гэшхэлнэ. Мнхил онирхолтой ушарынь ой ухаанаань юрэд гаранагй. Тэрэнэйнгээ зангилаае за-далангй ябааар орбогорхон отогойнгоо рхр улаан ошо-ной орьёлон гарахые обёоржорхино.
Отог байрынгаа дэ хярд байсара дэлин орохотойнь адли мяхаа маймаран ууан Бадма бгэжл хл дээрээ бодон угтаад}
— Зай, шимни яаба гээшэбши? Али трибэ гш? Юундэ
оройтобош? — гэжэ анаа зобонгёор хэлэбэ.
— Треэшьегйб. Ябааар байтарни орой болошоол, — гээд бээрэнги гараараа тобшоо тайлажа ядан байхадань, н-
хэрынь туалан байха зуураа: '— Холо ябашоо гш? — гэбэ.
— Тиигээ. амар элбэгтэй газарта ороод, тэрээндээ х-тэллээр, мэдэнгй саашаа холо ябашооб, — гэжэ \залуу амаршан болаон ушараа нхэр нюуба.
— Пэй, пэй! Яагаа муухай нэр гутанаб! — гээд, Бадма убгэжл нхэрэйнгээ урдааа гайхангяар харан гэхэдээ, — гы, нюуршни… Унаба, дуаба гш? — гэжэ бри онирхо-шобо.
"Нюу нюуаар байтарни, нугаранай забараар бултай-балтай! Байра дээрээ балшыса баригдаан хадаа хэлэжэл алаха болобо гээшэб", — гэжэ бодон, хндр амисхалаад:
— Хэндэшье хэлэжэ болохогй, нэгэл онирхолтбй ушар дайралдашаба, — гэжэ хамар дороо губэд гэбэ.
– онирхолтой! Зай, зай, саашань…
— Отогоо сааша хр тараахагуй хадаш…
— Тиимэ ааб даа! Ойн модон гэршэ болуужан гэжэ тан-гарнгланаб.
ониноо эхинээнь адаг хрэтэрынь хуу хрхэтэйнь ээр-гэ, "нэхр г?" — гэжэ Бадма убгэжл энеэдэээ барижа ядаи, луга харайн бодошобо.
— Шамда энеэдэн, намда ханяадан. Шамайе иигээд эхил-Х9 гэжэ таажал байгаа эм, — гээд шубгэ шэ дээрэ уу-Ьандал, сайгаа салгидхуулба.
Энеэрэн Бадма бгэжл нэгэ бага залн абажа намдаад:
taps- амитанайнгаа юун байые анаарай, — гэбэ.
— Харин тэрэмни юун байгаа гээшэб…
— Зай, зай. Биш хуушанай ангуушан хадаа тухайлжал байнаб. Уряалгуй айлшан а а хундэтэй гр хлеэнгй, сошоо-гоод тэрьедулжэрхнэншни муу байна даа.*
— э! ш хндэтэйгввр. Муншье хрэтэр е меэм лалганааар.
— Таняагуйб гэнэ гш? ТэрээнтэйШни гл танилсуул-хал байхаб, — гээд, Бадма убгэжл уитаридаа орошоно.
Залуу хбун гл эртэлэн бодожо, сайгаа шанахаар т-хеэрбэ.
— Залуу нхэр, мэнэ гэээр сайлаадшье яалайбди. Шаруу-Лаяа асаржа шанаха, шарахаяа мэдэлши.
— э! Манай енаагаар хаана тиимэ бэлэн шарууан байха юм.
— бэлэн сэеэ шоно нохойн аманда оруулжархюужаб-ди, — гээд, Бадма бгэжл буугаа шал гажа звд, газаа тээшээ гарана.
Залуу хбн нхэрт харгышан боложо, урдань ороод ябана. Уданшьегуй хунды хушынгаа узуурта ерэжэ, эндэ шэ-бээлэн уугааб гэжэ огсомоор дуугараад, айнги нюдр нхэ-рэйнг урдааа хараад зогсоно.
— Хура бороодо шэбээлмээр зохид байра олоон бай-гааш, — гээд, Бадма убгэн тэрэ дороо мр сараа шэнжэл-бэ. — 'Хаана холо ошоо гэбэш. Энээн тойрон унаан лэ байха, — гээд. ута орьмой ногоо набтайса дараад харайан мр мщхэхэдэнь, арба гаран алхамай газарта томооо томо лэг-шэн баабгай харайса дээрээ унашаан хэбтэбэ., >4