Крыніцы
Шрифт:
— Добры дзень, Даніла Платонавіч.
— Добры дзень, Алёша, добры вечар, — глянуў настаўнік на сонца i працягнуў руку.
Аляксей збянтэжыўся яшчэ больш: гэтак ён вітаўся з Данілам Платонавічам упершыню, да таго ж настаўнік даволі моцна сціснуў яго руку, доўга не выпускаў яе i пільна заглядаў у твар, нібы хацеў пазнаць, ці той гэта Алёша Касцянок, які яшчэ зусім нядаўна, гады трычатыры назад, падлажыў аднойчы пад ножкі крэслаў у настаўніцкай капсулі.
— Малайчына, — проста сказаў Даніла Платонавіч, пераводзячы позірк на камбайн i на поле. — A пшанічка — дрэнь. Махнач толькі выхваляецца.
— Шэсць
— Лёгка ўбіраць такую збажыну, праўда?
— Лёгка, — да наіўнасці шчыра прызнаўся камбайнер.
— Та-ак. — Даніла Платонавіч хвіліну моўчкі аглядаў машыну, потым нечакана спытаў: — Ну, а пра славу сваю што ты думаеш?
— A нічога, — зноў жа проста i шчыра адказаў юнак.
— Сур'ёзна — нічога?
— А што мне думаць?
— Нічога — гэта не самае лепшае, безумоўна, аднак лепш, чым задзіраць нос i думаць, што ты пуп зямлі.
Аляксей засмяяўся з «пупа зямлі», a Даніла Платонавіч чамусьці сур'ёзна сказаў:
— Да заняткаў, Алёша, засталося дваццаць тры дні.
Алёша не ведаў, што ў гэты ж вечар у райкоме дв; чалавекі працавалі за яго — пісалі пісьмо-зварот ад яге імя да ўсіх камбайнераў вобласці. Ідэя гэтая належала Бародку. Ён паклікаў загадчыка парткабінета Вараб'ёва i інструктара Шапавалава, падрабязна растлумачыў, што трэба зрабіць.
— Напісаць, безумоўна, цёпла, прачула… Падзяліцца вопытам работы, догляду за машынай. Само сабой разумеецца, адлюстраваць, якую дапамогу аказаў камсамол, партыйная арганізацыя.
Вараб'ёў паспрабаваў пярэчыць:
— Няхай бы сам напісаў. Хлопец дзевяць класаў скончыў.
— Яго справа працаваць, — спакойна, як заўсёды, але цвёрда перапыніў Бародка. — Пісаць — наш з вамі абавязак. Заўтра паедзеш, Шапавалаў, у Крыніцы: Касцянок падпіша пісьмо.
Але пісьмо не было падпісана.
Раніца наступнага дня выдалася бязросная, i Аляксей пачаў працу з усходам соица. Спачатку ўсё ішло як мае быць, роўна, кожная на свой, знаёмы да драбніц, голас, гудзелі часткі машыны, весела спявала сэрца камбайнера.
Але гадзін у дзевяць крыкнуў Пятро:
— Лёша! Па-мойму, недамалот. Паглядзі.
Аляксей спыніў машыну, праверыў салому i мякіну i знайшоў, што малатарня сапраўды вымалочвае нячыста, у калоссях застаюцца зерні пшаніцы. Гэта здавалася тым больш дзіўным, што пшаніца была сухая i пераспелая, вымалочвалася легка. Пачалі шукаць прычыну. Алёша адрэгуляваў зазоры паміж планкамі секцый падбарабання i бічамі барабана — першае, што робіцца ў такіх выпадках. Папрацаваў хвілін колькі, праверылі з Пятром — зноў недамалот. Больш таго, цяпер пачуліся ў шуме малатарні йейкія незнаёмыя стукі. Алёша спалохаўся i доўга правяраў, падцягваў, змазваў усё, што ведаў. Павялічыў абароты барабана. Паспрабаваў працаваць на розных хуткасцях. Адным словам, зрабіў усё, чаму вучыў брат i яго падручнікі па сельгасмашынах, якіх за час вучобы Сяргея набралася цэлая бібліятэка. Але нічога не памагала. Камбайн пасля ўсіх гэтых рэгуліровак прадаваў яшчэ горш. Аляксей злаваўся на сваю няздатнасць. «Рэкорды ставіш, а машыну не ведаеш… Герой! І Сяргея, як на злосць, няма».
Гонар не дазваляў яму звярнуцца ў МТС да кагонебудзь іншага, акрамя брата. Ды i няма там лепшага механіка, чым Сяргей.
Абліты потам, замурзаны, знясілены
— Касцянок! Дзе ты тут? Вылазь!
Аляксей нехаця вылез з-пад камбайна.
— Прывітанне герою! Тэрміновая справа да цябе, брат. Ведаеш мяне? З райкома.
Ён дастаў з палявой сумкі некалькі аркушаў добрай паперы, сшытых бліскучай «скрэпкай».
— Вось, брат, трэба тэрмінова падпісаць, — i палез у кішэню па самапіску.
Аляксей працягнуў руку да папераў, але Шапавалаў спалохана адхапіў ix.
— Чакай! Ты мне ўсё запэцкаеш… Ну i мурзаты ж ты, брат. Мабыць, усю ноч працаваў?
Аляксей вінавата ўсміхнуўся, выцер рукі аб штаны i запэцкаў ix яшчэ больш.
— Дакумент гэты гістарычнай важнасці. Станавіся вось тут i чытай. — Шапавалаў палажыў аркушы на сумку.
Аляксей прачытаў першыя радкі надрукаванага на машынцы тэксту i здзіўлена глянуў на ўпаўнаважанага.
— Што гэта?
— Як — што? Тваё пісьмо, зварот, у якім ты дзелішся сваім вопытам… заклікаеш другіх…
Аляксей сапраўды нічога не разумеў.
— Навошта?
— Як навошта? — у сваю чаргу здзівіўся Шапавалаў i, вырашыўшы, што хлопец па сваёй маладосці сапраўды не разумее значэння ўсёй гэтай справы, пачаў цярпліва тлумачыць: — А як жа інакш? Ты паставіў рэкорд, працуеш лепш, чым другія, прымяняў нейкія новыя метады… Магчыма, што i надалей табе хочацца застацца першым. Калі ласка!.. Але ў нашай, брат, савецкай краіне перадавікі не хаваюць сваіх метадаў працы. Яны павінны перадаваць ix другім, падымаць масы… А ты як думаў? Бо інакш які ж ты перадавік?..
Аляксей нарэшце, без далейшых тлумачэнняў, зразумеў, што ад яго патрабуецца, i цвёрда адказаў:
— Нічога я падпісваць не буду!
Злосць i крыўда зноў апанавалі яго.
— У мяне вунь камбайн стаіць.
— Паломка? — спалохана глянуў на машыну Шапaвалаў.
— Дайце матацыкл, я ў МТС злётаю.
І разгублены інструктар, які пры любых іншых абставінах нікому не даверыў бы райкомаўскі матацыкл, паслухмяна злез з сядзення i пашкадаваў аб гэтым толькі тады, калі ўбачыў, як камбайнер паехаў — не паехаў, а паляцеў куляй.
У канторы МТС Аляксей застаў галоўнага механіка Баранава, i той праявіў неўласцівыя яму энергічнасць i заклапочанасць. Не даслухаўшы камбайнера, кінуў усе справы, схапіў шапку.
— Паехалі. Мы з табой, Касцянок, не маем права ні хвіліны стаяць. На нас уся вобласць глядзіць!
Галоўны механік, як ніколі, быў вясёлы, узбуджаны. Але за дарогу ад сядзібы да камбайна папсаваўся яго настрой — Аляксей вёз так, што ў Баранава зляцела шапка, аднак ён не адважыўся якім-небудзь рухам ці крыкам папрасіць спыніцца. Ён сядзеў ззаду, быццам на калу, даўгі, няскладны, згорблены, з пабялелым тварам i пасінелымі пальцамі рук, якімі ён учапіўся за дужкі. Ён баяўся глянуць у бакі i дрэнна пазнаваў прадмсты, што праляталі міма. Адна думка стукала ў галаву: «Заб'е, сабачы сын, заб'е…»