Літоўскі воўк
Шрифт:
— Дзеля Польшчы знойдуцца гарачыя сэрцы і цяпер! — падтрымала гаспадара пані Валеўская.
Голас яе прагучаў дысанансам. Нават Цэцыліны дочкі не падтрымалі варшавянку біццём у ладкі.
— Але тое было даўно, пане Ўрбановіч, — сказаў жандарскі афіцэр. — Усеміласцівейшы імператар Аляксандар, маю на ўвазе Аляксандра I, дараваў палякам усе іх заблуды, выкліканыя ілюзіямі, інспіраванымі карсіканскім д'яблам… Цар… загадаў усё забыць.
— Так, тое было даўно… Цар загадаў забыць. Але ці льга забываць уласных… продкаў?! — Голас пана Ўрбановіча памацнеў. — Казімір пайшоў ваяваць за
Наступіла хвіліна, як напісаў бы які пісацель, дамавіннай цішыні. Зрэшты, гэтая навіна не была навіной. Навіна была ў тым, што пан Урбановіч заяўляў пра свайго бацьку прылюдна, ды яшчэ пры прадстаўніках улады.
— І, пане афіцэру, трэба быць апошнім хамам, — сказаў, як бы падсумоўваючы, пан Ежы, — каб усё гэта, па словах шаноўнага Аляксандра Паўлавіча, забыць. Пэўна, выветрылася з галавы ў самога ўсяміласцівейшага самадзержца, як ягоныя афіцэры шалікам… уласнага бацьку…
Тут ужо была такая цішыня, якой і ў труне не бывае, каб хто, вядома, яе падслухаў. Усе чакалі, што жандарскі афіцэр, ці спраўнік, ці хоць бы дзеля прыліку прыстаў абурацца, ці проста запратэстуюць, ці апусцяць галовы і стануць маўчаць. Але выйшла па-іншаму.
— З вашага дазволу, васпане, — сказаў жандар, — не шалікам, але падушкамі. Падушкамі, панове… Тут ужо нікуды не падзенешся… Як кажуць, з песні слова не выкінеш.
— Азіятчына! — усклікнула пані Валеўская. — Ці могуць нашчадкі падобных тыранаў, дэспатаў кіраваць народамі…
— Ну, можа, не так рэзка, — зморшчыўся пан Бароўскі, які да гэтага не вымавіў ні слова.
— Пане… пане, — звярнулася да перасцярожніка Валеўская.
— Бароўскі, — падказала Цэцыля.
— Пане Бароўскі, дык вы не лічыце, што народамі мусіць нехта кіраваць? Што яны не ў стане самі быць вольнымі… Як бельгійцы, як італійцы?.. Не маю на ўвазе большых эўрапейскіх народаў…
— Могуць, але… Але ўсяму свой час, — адказаў Бароўскі.
— І гэты час прыйшоў, — раптам гучна аб'явіў Артур, які таксама пераважна маўчаў дагэтуль.
«Зараз пачнецца…» — падумалася пану Ўрбановічу, бо Артуравы словы выклікалі замінку за сталом.
Жандарскі афіцэр пастукаў відэльцам па талерцы, падняўся з келіхам у руцэ.
3. Нашэсце вожыкаў
Напраўду пачалося. Але зусім не тое, пра што думаў пан аканом. Раптам сярод напружанай цішыні нема віскнулі Цэцыліны дзяўчаты, пахапалі сукенкі ў рукі, ускочылі на крэслы.
— Божа! Што здарылася? — ускрыкнула пані Цэцыля. — Што за нявыхаванасць…
— Яны! Зноў!
Вочы ў іх гарэлі, блішчэлі. Падцягвалі сукенкі ледзь не вышэй калень.
— Яны, яны! — крычалі дзяўчаты і паказвалі пальцам на дарожку.
— Хто яны? — буркнуў прыстаў і стаў намацваць недзе збоку рэвальвер.
Глянулі на дарожку. Па ёй спрытна бег вожык. Невялікі, а за ім — невялічкія важаняты. Адзін, другі, трэці, чацвёрты, пяты…
— Восем штук! — у захапленні выкрыкнула
З другога кутка парку паказаўся яшчэ адзін вожыкавы цуг. Бегалі па пяску, па падстрыжанай траве, спрытна лавілі абпаленых у агні ліхтароў кузурак, хрумсталі аслепленымі жукамі.
— А вунь яшчэ, яшчэ…
Трэці вывадак пашыбаваў, чацвёрты, пяты… Увесь парк быў у вожыках. Малых, вялікіх, сярэдніх.
— Мондрык! — строга крыкнуў пан Урбановіч. — Колькі разоў табе было загадана ачысціць парк ад гэтых стварэнняў?
— То ж, васпане, выносілі! Палавілі ўсіх да аднаго! Вынеслі… Яны ж, халера, прыбягаюць назад.
— А вы запрасіце давыд-гарадоцкіх цыганоў… Жыва вычысцяць… — параіў прыстаў, хаваючы рэвальвер. — Я думаў, на агонь нячысцік прэцца. Як у «Шляхціца Завальні…».
— Пан чытаў «Шляхціца Завальню…»? — пацікавіўся Бароўскі.
— А вы думаеце, што паліцыянт толькі ўмее гарэлку, выбачайце, глушыць?
— За рэчку перавезці, — павысіў голас пан аканом. — Збіраць зараз жа!
Здавалася, пан Урбановіч хацеў перад гасцямі паказаць свой круты нораў.
— Выбачайце, паночку. — Мондрык пачаў збіраць на сярэбраны спод маленькіх вожыкаў, добра, што рукі ў пальчатках.
Маленькія вожыкі не баяліся, а хадзілі па споду, нават звальваліся і ўцякалі.
Пані Валеўская таксама стаяла на крэсле з падабранай сукенкай. Мужчыны стаялі і, як зачараваныя, глядзелі на дзіўнае відовішча: вожыкі, дзяўчаты, сукенкі…
— Прашу прабачыць маіх дачок, — сказала пані Цэцыля. — Адэлаіду ў дзяцінстве ўкусіла адно з гэтых стварэнняў. Вось яна і баіцца… Але, выбачайце, яна баіцца толькі вожыкаў… Увогуле яна любіць жывое. Не паверыце, у нас і цяпер жыве сапраўднае ваўчаня. Дык мая цурэчка з ім, выбачайце, спаць кладзецца.
— Мамо! — усклікнула тая, якую пані Цэцыля назвала Адэлаідай.
(Вось, чытач, дарэчы, і першы напамін пра нашага шэрага героя, з якім ты знаёмы з першых старонак. Менавіта ад Цэцыліных дачок пачынаецца ўласна гісторыя пра нашага вушастага героя.)
Пан Урбановіч, каб змікшыраваць побытавую, не для выкшталцонага густу падрабязнасць — спанне з ваўчуком, — патлумачыў:
— Тут да нядаўняга часу зараснікі былі, шмат рознай нечысці развялося: вужак, вожыкаў, барсукі нават прыйшлі… Зараснікі ў парку выцерабілі, а вожыкі дагэтуль выводзяцца. Загадваю збіраць і выносіць чым далей ад парку. Усё роўна спаўзаюцца… — Пан аканом зіркнуў на белыя карункі, якія мільганулі з-пад сукенкі пані Валеўскай.
— Вось што значыць — радзімы кут, — нягучна праказаў ангелец. І праказаў ён ні па-ангельску, ні па-польску. Каб нават і па-польску, пэўна, ніхто не звярнуў бы на ягоныя словы ўвагі. Але ўся бяда была ў тым, што сказаў ангелец гэтую фразу на той мове, якая адрознівалася і ад ангельскай, і ад польскай, і нават ад расейскай.
Усе як па камандзе зірнулі на чужапанца. Прамоўленыя ім словы на тутэйшай, мясцовай мове выклікалі эфект стрэлу. Цяпер і дурню было зразумела, што чалавек, які выдае сябе за замежніка, зусім гэткім не з'яўляецца. Але нечаканасць таго, што замежнік мог праказаць падобныя словы, была такой, што проста не верылася, быццам ён і казаў іх.