Отчаяние (на каз.яз.)
Шрифт:
ліктерін жерлегеннен кейін, Ноайлыдан кш келмейтініне кзі жеткен бді-Саттар кешке арай ия пен Тяты шаырды.
— Жігіттер! — деді ол. — Сауранды кп болса екі аптадай ана орауа кшіміз жетеді. Ашаршылы жайлай бастады… Біра, жауды да халі бізден арты емес. Кзді ара суыы, жауын-шашын басталалы тр. Ар жаында ыс та таяу… Абдолланы скеріні дені ысты жатан. Бл араны ара суыына шыдай алмайды. Жне кзгі батпаты жолмен азы-тлік жеткізу де олара оайа тспейді. Кзге дейін шыдаса, Абдолла оршаудан еріксіз босатады.
— Босатпай жрсе айтеміз? — деді Тя.
— Онда бріміз де ырыламыз.
шеуі бір ст нсіз алды. ия бір ой
Мені бір ойым бар.
— Сйле, батыр.
— Баанын алса, шаыра жерге лайды…
— Сонда… сен…
— Анада бір ыайы кеп алып еді…
— алайша?
— Мені жебем згелердікінен екі есе алыса шады. Тек лдекімні «атпа!» дегенінен кідіріп алдым. Бекер тыдаан екем. Соан зім де атты кінем… Ал азір Абдолла бізге аспандаы жлдыздан да алыс… олымыз жетпейді. Оны шатырын жматы ораандай орайды. Майдана немі аланмен шыады… Мені ойым Абдолла емес, баса адам жайында. О да Бхар скеріні бір тірегі…
— Кімді айтып трсы, батыр?
— Туекел слтанды… Ханазар ханды Жасылкл жаасында з олымнан ойдым. Хан лер алдында маан Туекел туралы бір пия сыр айтып еді…
— Онда… зі білесі, батыр… Жастыына арамай Туекел Абдолланы о олы екені рас. Жне Туекелді соынан ерген азатар да аз емес. ыс тскенде, Абдолланы зге скері шыдай алмаанмен, блар шыдайды. Мен Туекел жасатарынан сол жаынан ауіптенемін.
— Рсат етііз, слтан, онда біз жола шыайы.
— Рсат, жолдары болсын!
— Сол кні тнде Абдолланы туан аасы байдолланы, оны баласы Асфандиярды, Абдолланы жалыз лы бді-Муминды, аылшысы Хасенєожаны, егер аыла кнбесе Туекел слтанды да жансыз барып лтіруге, Саураннан жпыны киінген бес тас жрек жола шыты. Блар кетісімен, бие сауымдай мезгіл тпей бді-Саттар слтанны йелі Айнар Слтан-Бике йіні терезесінен жау жаына хат тасушы кгаршын шты. Кгаршынны ауырсынына байланан ааздан Айнар Слтан-Бикені кесі байдолла здеріне жіберілген бес жігітті хабарын білді. бді-Муминды, Асфандиярды, Хасенєожаны лтіруге келген ш жігіт бірден ола тсті. Сол саатта бастары кесілді. Ал байдолланы лтіруге келген Тя ауіпті дер кезінде сезіп ап, стауа шыан лашкарлармен атысып, оршаудан зер тылды. лдім-талдым дегенде та ата Сауран амалына жетті. Ешкімні олына тспей Туекелді адып, Яссы жаына тек ия ана тіп кетті. Біра б да алдынан ктіп тран жасатан тыла алмады.
Туекел бл кндерде Шаай слтанны арамаындаы осынмен Яссы бекінісін шаппа боп жатан. ол-аяы байлаулы ияты Туекелді алдына алып келді. Жаа соан алдаспанын сынама боп, слтан шатырыны алдында бір ша жас тобылыны шапылап тран. Ол ылышын тастамай ттынны асына келді. Жігітті андай ылмысы барынан брыннан да хабардар еді. Енді ттынны сымбатты дене бітісіне, ткір кзді айсар жзіне стана арады. «бді-Саттар слтан мені басымды алдыруа кімді жіберуді білген екен. Жеркене араан келбеті андай ссты? Бан мен не жаздым? Нсілі, себебін білген жн болар… Бостан-бос мені лтіруге шыпаан шыар… Жне зіні жасы да менімен тедес пе, алай?»
Туекел слтан ызалана араан иятан кзін алмай біраз трды да:
— Аты кім? — деді.
ия та кзін тайдырмай:
— Атым ия, кем Жаубасар батыр! — деді.
Туекел мырс етіп клді.
— «Жаман итті атын брібасар ояды». Жаубасар деген батырды естісем лаым кере болсын. ай рудансы?
Арынны батыр руы Алтаймын.
— Алтайды ай биіні баласымын деді?
— Жаубасар деген лыны баласымын.
!.. аншаа келді?
— кем марм Шаай слтанны гей баласы Туекел туан кні сен де туансы дейтін…
«гей баласы» деген сзді естігенде, біреу жрегіне анжар салып аландай, Туекел срланып кетті. Осындай жанына бататын бір суы сзді ол бала кезінде де бір естігені бар… Біра, одан бері кп жыл тті ой… Наашы кесі біласымны йінен кесі Шаайды олына айтып келгелі, мндай жанын кйдірер лебіз лаына тиіп крген жо… Ал мынау лды айтып траны не сандыра?
Ол ылышымен ияты ол-аяын байлаан шылбырды иып жіберді.
— Отыр! — деді бйырып. — Ал сйле білгеніді!
— Мына жат кздері кетсін…
— Жасы, олай болса шатыра кір, — деді Туекел ияа, сосын кзетші жігіттерге брылды. — Сендер сыртта алыдар.
Слтанны айтанын орындап кзетші лашкарлар сыртта алды. Тек шеткі, абаы атыы мосал лашкар ана, ылышын ынабынан суырып, есік алдына барып кзетке трды. Іштегі сз сырта тегіс жетпегенмен, жан кйігінен ашына шыан кейбір ндер талмаусырап кзетшіге естіліп жатты.
Туекел йге ияты алып кіргеннен кейін, дереу сзге кіріскен.
— Ал айтшы, маан асты ойлардай ай бауырыды лтірдім, ай алыдыыды орладым?
— аза баласы деген бауырымды лтірді, аза ызы деген алыдыымды орлады! Абдолла міршіге еріп туан еліді ан-жоса етті. Сол шін мен сені лтіруге тиісті едім.
— Туан елімні анымен мені олым боялан жо. Бабаслтанды лтірсем, о да сені ата жауы! Шарабхана оиасын мыттыдар ма?
— И, ол солай… Біра Бабаслтан аза еліне Тркістан улиетін соыссыз айтарып берді ой, Абдолла оны соыспен тартып алма. Сол ма сені жаныны ашыаны? Молда, ожа басыны саинасы бар адамды «аны тасып кетіпті» деп тамырынан ан аызып емдейді. азаты аны тасып кетті дегені бе, халыны анын судай аызаны? олым анды емес дейсі, Кендірлік, Кегір бойыны ауылдарын шауып, аыры кн кріс малын Абдолла скеріне кеп бергеніде де олы анды болмады ма? Бабаслтана ерген Тркістан улиетіні аза жігіттерін Жыланшы зеніні бойында ан-жоса етіп ыраныда, екі олы бірдей з бауырларыны анына боялан жо па еді? Яссыны шапалы отырсы, сонда кімді матпасы? Баяы бір сорлы аза елі емес пе? Осыны брін Жаубасар лды баласы ия тсінгенде, Шаай слтанны асыранды лы, Туекел, сен неге тсінбейсі?
ия батырды жер-жебіріне жете айтан сздері жанына сегіз таспалы амшыны осуындай батып тран Туекел, «Шаай слтанны асыранды лы» деген сзді естігенде жрегі таы абынып кетті. Беліндегі анжарына олыны алай баранын білмей алды. йтсе де ол зін-зі стап:
— Жарайды, егер мені олым туан елімні анымен быланса, жауыны анымен жуып аартуа бармын, — деді даусы ырылдай шыып, — бны соынан ысалы. Ал сен бір емес, екі емес мені бетіме «Шаай слтанны гей баласы» деген ауыр сзді кін етіп басты. Бл ай сзі? Егер жалан айтып, жала жапса… — Туекел сзін аятамай тотады.
— Жасы, сен срады, мен айтайын. Жалан болса халы Ханазар деп атаан Аназар ханны аруаы атсын. Бл сзді сол ханны з аузынан естідім. Мені анам аты кге лайы ойсана болса, сені ананы аты ханшаа лайы Кнсана екен, — деп бастаан ия, зіні Туекел жайында білгенін тегіс айтып берді. Анасы Кнсананы гей кесі Шаайды алай лтірген жерін естігенде, Туекел анжарын суырып алып, аырып жіберді.
— Тотат! — деді ол. Туекел есік алдындаы кзетшіні тым таяу транын жаа ана аарды. — Егер енді бір сз айтар болса…