Уліс з Прускі

Гніламёдаў Уладзімір

— Містэр Грэц! Містэр Грэц! — замармытаў ён, як бы просячы прабачэння.

Фермер узлаваўся яшчэ больш.

— Па-першае, я не Грэц, а Грыц, а па-другое, забірай манаткі і ідзі! Каб я цябе болей не бачыў!

— Як так? — тоўстыя губы негра перасмыкнуліся ў крыўдзе і вінаватасці адначасова.

— Вон адсюль!

Букер падняўся і, аціраючы твар рукой, выйшаў. Гаспадар нават і не глянуў. У яго твары было нешта ад драпежнай птушкі.

— Гультай гэты Букер… Лайдак! Рана пачалі грамадзянскую вайну, вельмі рана. Рабы не гатовыя былі да свабоды.

Нашто лайдаку свабода? Якая яму ад гэтага карысць?

Лявонка не ў стане быў зразумець, што азначалі фермеравы словы, але ведаў, што той у час грамадзянскай вайны паўночных з паўднёвымі змагаўся на баку паўночных. Гэта значыць, за неграў!

— Адно, што іх цікавіць, — белыя жанчыны, — гаспадар адвярнуўся і плюнуў. Павярнуўшыся да Лявонкі, як бы загадаў: — Ты скажы, каб ён цябе містэрам называў. Містэр Леан. А што?

Астатнюю частку дня фермер хадзіў насуплены. Выйшаў з свайго хлевушка Букер.

— Добры вечар, гаспадар!

Містэр Грыц нічога не адказаў.

У нядзелю, не зважаючы на ранішнюю гарачыню, містэр Грыц сеў на брычку, якую запрог яму Букер, і пакаціў у Маршалтаўн па сваіх патрэбах. Прускавец праз прачыненыя дзверы свайго павільёна бачыў, як з хаты выйшла Анет, і міжвольна загледзеўся на яе стройную, поўную жыцця постаць, сакавітыя, румяныя вусны. «Падфарбавала, пэўна, ці яны такія ў яе і ёсць? Прыгожая амэрыканка…»

Па шчырасці, дык яна падабалася яму ўсё больш і больш. Лявонка адчуваў: калі гэта здарыцца, ён павінен будзе застацца тут назаўсёды. Карцела… Але не мог пераступіць мяжы дазволенага, хоць бачыў, што яна б, напэўна, не супраціўлялася. А ён і рады быў бы скінуць плоцевы цяжар, аднак павінен быў стрымлівацца.

Ён таксама выйшаў на свежае паветра. Вакол хаты квітнелі высокія мальвы. Павіталіся. Анет вывела з прыбудовы веласіпед, села на яго і зрабіла круг па надворку.

— А хочаш — я цябе на байку навучу ездзіць?

Веласіпед тут называлі «байк». Гэтае дзівоснае двухколавае дзіва Лявонка прыкмеціў яшчэ ў Нью-Йорку і не мог сцяміць, як чалавек трымаецца на ім, едзе і не падае.

Не паспеў ён нешта адказаць, як яна ўжо падкаціла байк да яго. Бяры, сядай. Веласіпед меў сярэднія памеры, амаль на яго рост, крыху, можа, высакаваты. Хлопец сарамліва засмяяўся, але ўзяў веласіпед у рукі і, нясмела закінуўшы нагу, сеў у сядло.

— На педалі націскай, круці! — падштурхнула яго дзяўчына. — Рулюй!

Але было ўжо позна. Байк і ён разам з ім, не праехаўшы і кроку, паваліліся на бок ды яшчэ так, што яздок адляцеў да самага плота. Дзяўчына не магла стрымаць смех і звонка зарагатала.

Ён паспрабаваў яшчэ раз. Няўжо не атрымаецца? Падняў байк і падвёў да плота. Падышоў Букер, памог сябру ашчаперыць рукамі і нагамі непакорлівы байк, прытрымаў за сядло. Спачатку Лявонка адной рукой чапляўся за плот і павольна націскаў на педалі, потым адпусціў плот. Над ілбом утрапёна матлялася чорная чупрына.

— У які бок падаеш — у той бок руль вярні! — падказвала Анет.

Але не дапамаглі ні яе падказкі, ні Букерава страхаванне: наравісты веласіпед крутнуўся

ў адзін бок — веласіпедыст паваліўся ў другі.

У вачах дзяўчыны ззяла здзіўленне: «А гэты „еўрапеец“ сапраўды незвычайны — нават на байку не можа ездзіць…» Яна хацела прадоўжыць спробы, але Лявонка адмовіўся. Каб, чаго добрага, не паламаць… Прыйшлося адвесці байк у хлевушок, дзе ён стаяў.

— Табе патрэбны чатыры колы — аўтамабіль! — рэзюміраваў Букер, паказаўшы чатыры пальцы, — і таксама пайшоў у сваё прыстанішча.

Анет глядзела на «еўрапейца» ўсё яшчэ здзіўленымі вачыма:

— А хочаш, я табе штосьці пакажу?

— Што?

Яна павяла яго ў сад. Той сад, куды ён хадзіў штораніцы. Стаяла цішыня. Даспелыя яблыкі, якія гаспадар яшчэ не паспеў зняць, час ад часу падалі на дол, аднак не парушалі цішыні, а як бы наадварот — рабілі яе яшчэ больш выразнай. Было невыказна хораша.

— А ведаеце, міс Анет, вярнуся на радзіму, дык абавязкова сад завяду!

— Сад?

— Сад.

— А чаму ты мяне так называеш — «міс Анет»? Гэта залішне афіцыйна…

Ён не адразу зразумеў сэнс яе слоў.

— А як вас інакш называць — вы ж гаспадарова дачка, — ён падняў з зямлі чырванабокі, спелы яблык.

— А ты хацеў бы кахаць мяне?

Ён, відаць, пачырванеў і не ведаў, што адказаць. Палічыў за лепшае ўхіліцца ад адказу.

— Я паназіраў: у вас тут мужчын куды больш, чым жанчын, жанчыны проста нарасхват.

Яна зразумела яго па-свойму:

— І ўсё роўна ў жанчын менш правоў!

Так, у ёй адчувалася самаўпэўненасць амерыканкі. «З гонарам дзяўчына, такая апекі не пацерпіць!» — падумаў ён і хацеў нешта сказаць, але раптам зашумеў па лісці спорны, краплісты дождж. Дыхнуў вецер, і яны, не змаўляючыся, кінуліся хавацца пад вялікі разложысты ільм, што паспеў ужо пажаўцець, хоць яшчэ і не была яго пара.

— Гэта самае старое дрэва, — задыхана сказала Анет, калі яны ўжо стаялі пад ільмам, — можа, таму яно першае і пажаўцела, — яна рэзка павярнула галаву і дакранулася да Лявонкавай шчакі — атрымалася нешта накшталт пацалунка.

І ён міжволі здрыгануўся, адчуўшы мяккасць і пяшчоту дзявочага цела, якое таксама, як яблык, пахла садам, травой, усёй прыроднай свежасцю. Анет даволі няўмела падпарадкавалася яго рухам і пацалункам. Яму відаць было, як дрыжалі яе павекі і бязгучна адкрываўся ружовы рот. Потым, як бы не вытрымала, абхапіла яго галаву далонямі і прытуліла да грудзей. «Божа, няўжо я яго кахаю?» — гаварылі ўсе яе рухі.

— Ай лаў ю…

Ён замёр, сцішыўся, спрабуючы разабраць, што яна сказала.

— Што?

— Я люблю Амэрыку і цябе.

— Амэрыку і мяне? — пасля некаторага маўчання няўцямна перапытаў ён. — Чаму?

— Чаму? — таксама няўцямна, як рэха, перапытала яна. — Не ведаю…

Раптам падумалася: «А можа, гэта яна і цягнула яго сюды, у Амэрыку, у Ілінойс? Можа, гэта і ёсць яго лёс?»

Наступіла працяглае маўчанне, і яны неяк незаўважна адхінуліся адно ад аднаго. Зноў пачуўся пошум дажджу. Часцей сталі ападаць яблыкі.