Уліс з Прускі
Шрифт:
— Каханне, ведаеш, патрабуе, каб чалавек аддаваў сябе цалкам, усяго, а я не магу… — Парушыў маўчанне ён.
Анет маўчала. Потым ён прызнаўся, што дома, у Еўропе, у яго ёсць дзяўчына, якой ён даў слова вярнуцца. Бледнасць на твары Анет змянілася густым румянцам.
— Пападзе вам дома, міс Анет, — сказаў ён, нібы просячы прабачэння і нагадваючы, што трэба ісці.
— Эх, мужчыны! Не разумееце вы жанчын! — уздыхнула амерыканка.
Ён нічога не адказаў, моўчкі думаў пра сваё: «Калі застацца тут — значыць адмовіцца ад маці, ад сясцёр, ад дзядулі. А яны ж спадзяюцца на яго,
Містэр Грыц вярнуўся к абеду, прывёз з Маршалтаўна бочачку цвікоў, мяшок мукі і некалькі нумароў газет — «Мобіл рэджыстэр» і іншых. У нядзелю — святочны абед. На стале стылі мясныя катлеты са смажанай бульбай, нязменны фасолевы суп. Мелані паставіла моркву з гарошкам, засмажаныя ў смятане. Пасярэдзіне, на саламяным падносе, чырванеліся свежыя яблыкі. Грыцько і Іван ужо сядзелі за сталом, размаўлялі.
— Абед, а іх няма! — турбавалася гаспадыня. — Дзе б гэта яны маглі быць?
— Апошнім часам яна шмат у люстра глядзіцца, — пажартаваў Іван.
— Ці не закахалася? — у тон мужу дадала Мелані.
— Нешта не падабаюцца мне іх адносіны, — азваўся Грыцько.
Усе зразумелі, што ён мае на ўвазе маладога работніка.
— Не роўня ён — парабак!
— Я нічога благога не заўважыў,— супакоіў яго сын.
— Мы ж дамовіліся, што яны пабяруцца з Пітэрам. Восенню, дасць Бог, справім вяселле, — напомніў Грыцько.
— Хто, апроч Бога, ведае, як яно будзе, — уздыхнула Мелані.
У працавітасці і чэснасці свайго работніка яны пераканаліся. Гэтыя рысы ў ім падабаліся гаспадарам, і яны вельмі добра да яго ставіліся, аднак у Амерыцы не прынята блытаць прыязныя пачуцці з бізнесам. А шлюб — у многім падобны на бізнес…
— Хай бы ўжо пажаніліся дый годзе, — сказала Мелані.
— А Гэп?
— Яго не пакрыўдзім. Калі што, заплацім адступнога…
Нарэшце ў акне паказаліся Анет разам з работнікам.
…Пасля абеду містэр Грыц запрасіў Лявонку ў той пакой, дзе ляжала Біблія. Але гэты раз ён вырашыў пачаставаць яго не Бібліяй, а свежымі газетамі. Стары вельмі ўважліва чытаў газеты, хоць і ставіўся да большасці з іх з падазронасцю і недаверам. Працягнуў пачак работніку:
— Дарэчы, тут шмат украінскіх газет.
— Украінскіх? — здзівіўся Лявонка.
— А як жа! Карпатаросаў тут шмат!
Грыцько любіў газету «Свабода», якую выдавала ўкраінскае аб'яднанне ў Дэтройце. Ён усклаў на нос акуляры, агледзеў першую старонку.
— Амерыканскія войскі адпраўляюцца ў Мексіку — там разгортваюцца важныя падзеі…
Але гэта паведамленне яго не зацікавіла.
— Рыхтуецца ўрадавы перапіс насельніцтва. Па ўсёй Амэрыцы Украінскае аб'яднанне звяртаецца да землякоў, каб запісваліся русінамі.— Грыцько прачытаў па-украінску: — «Щоб нас, русинів, не вписувано як поляків або москалів, або мадярів, а лише русинамі, і щоб не вийшло таке, що будуть в Америці веі народності, лиш русинів не буде…»
«Апошнім часам, — думаў прускавец, — у свеце многае перамянілася. Падзеі, падзеі, падзеі…»
— На Валыні неўраджай! — Грыцько ўздыхнуў, затрос галавой. — У Вільна пачала выходзіць газета на беларускай мове — «Наша ніва». Некалькі экземпляраў дасылаюць у Амэрыку для эмігрантаў
— А ў нас пра гэта нават не чулі! — здзівіўся прускавец.
— У расейскай Думе была гаворка пра аўтаномію для Беларусі. Але гаворкай і абмежаваліся, — Грыцько паглядзеў на свайго работніка паверх акуляраў.— Да дэмакратыі вам яшчэ далёка!
Лявонка слухаў.
— У Расіі паставілі помнік цару Аляксандру Трэцяму. Як і Пятру — на кані…
Навіны, навіны, навіны…
ІХ
У адзін з дзён ён атрымаў вестку ад сваёй прускаўскай прыгажуні. Старонка з вучнёўскага сшытка ўся спісана акуратным Ганніным почыркам.
«Дарагі Лявонка!
Ты паехаў, а я тут адна маркочуся. Вельмі часта пра цябе думаю. Успамінаю нашы прагулянкі па-над ракою, купальскую ноч і ўсё астатняе, што запала ў сэрца. Вельмі шкадую, што адпусціла цябе ў тую Амэрыку. Маці твая непакоіцца: „Росту ён невялічкага — каб не згубіўся ў той Амэрыцы…“ І праўда ж! Усё б, здаецца, аддала, каб цяпер ты быў тут са мною…»
Ён спыніўся, перавёў дыханне. Здалося, што яна побач, як тады, у клуні. Эх, каб вярнуць той пах сена і тую ноч! Пачаў чытаць далей:
«…Хлопцы за адзін вечар станцоўваюць па пары пасталоў. Мілы Лявонка, я застаюся такой жа, якой ты мяне пакахаў. Я тут і вокам ні на кога не глянула. Жыву я толькі дзеля таго дня, калі, можа, дасць Бог, убачуся з табой. Як табе там, у Амэрыцы? Ці помніш хоць трохі пра мяне? Дзяўчаты там, кажуць, прыгожыя. Я ўсё думаю, што ты ўжо, можа, і зусім перастаў мяне кахаць. Я дык цябе помню і не магу забыць усяго таго, што паміж намі было.
Ад бацькі па-ранейшаму нічога не чутно. Молім Бога, каб хоць здаровы быў. Можа, ты яго там дзе ўбачыш, Лявонка, то нагадай пра нас, што мы чакаем яго. Апошні раз ён пісаў з Дэтройта. Лявонка, я вельмі прашу, хутчэй вяртайся. Адзіноту, сам ведаеш, цяжка вынесці. Асабліва жанчыне. Некаторыя з тваіх равеснікаў ужо пажаніліся. Дзядзька Аляксей Галёнка ўзяў Міхаліну з Лісоўчыц.
Цалую цябе. Твая Ганна».
Ён спрабаваў уявіць, як яна пісала гэты ліст, як маці Васіліха дапытвалася, што яна такое піша? Калі ліст, то каму? Кахае, відаць, і пакутуе. Эх, каб я зараз быў там, у Прусцы…
Тут жа пачаў пісаць ліст у адказ:
«Дарагая Ганначка!
Ужо некалькі разоў прачытаў твой ліст і яшчэ буду чытаць. У мяне нават сэрца затрымцела ад успамінаў. Як добра было, калі мы былі разам. Як падумаю пра цябе, як успомню ўсё, дык надта цягне дадому, да цябе. Хочаш вер, хочаш не вер, але мне без цябе цяжка жыць…»
Паржавелае пяро дзерла паперу, але ён пісаў і пісаў:
«…Так ужо хочацца быць бліжэй да цябе, што ты і не ўяўляеш. Зараз ты, мусіць, крыху іншая, не тая, якой была, змянілася? Не магу дачакацца, калі ўбачуся з табой. Я не змяніўся ніколечкі, усё такі ж, як і быў тады, калі мы з табою сустракаліся. І кахаю цябе, як і раней кахаў, бо ты ў мяне адна. Працую на ферме, у сельскай мясцовасці, недалёка ад Дэтройта, але дзядзькі Васіля да гэтагу часу ні разу не сустрэў. Але надзеі не губляю. Хацелася б вярнуцца дадому разам. Можа, па часе з'езджу ў Дэтройт. Абдымаю і цалую цябе бясконца.